Ki-demang.com : Centhini

Jilid 4 - Kaca : 224

307 Mêgatruh

25.
Dadi kumprung kang sêdya wirya saèstu |
dadi rusak anêmahi |
ingkang anêdya rahayu |
têmah amanggih bilai |
jalaran saka ing wadon ||

26.
Mas Cêbolang matur paran criyosipun |
tiyang kang loma nglangkungi |
pantèn carita kasêbut |
padha nèng Tajusalatin |
lêgawa manis kinaot ||

308 Dhandhanggula

1.
Kalih prakara ingkang binagi |
kang pinaro adil lawan loma |
ingkang saparo adile |
pinarêngakên sampun |
mring Nusirwan Sultan Madayin |
saparo dinum samya |
para ratu-ratu |
ing ngalamdonya sadaya |
kang saparo mung ginadhuh ratu siji |
Sultan adil Nusirwan ||

2.
Kang loloman ya pinarakalih |
kang saparo dinum wong sajagad |
saparo wong siji bae |
tur iku dudu ratu |
kang pinaring loman sapalih |
wong cilik tur mardika |
nênggih wadyanipun |
sri naranata ing Arab |
nama Katim iya kang abangsa Tahyi |
nênggih ing pehak Ngarab ||

3.
Assakiyu kabibulah nênggih |
wal kabilu amanngaluolah |
rapal puniku têgêse |
nênggih wong loma iku |
pan kêkasihira Hyang Widdhi |
wong kumêt satruning Hyang |
pinanci dosa gung |
mutamat para pandhita |
dosa loro alane wong kumêt siji |
lan bêcike wong loma ||

4.
Lamun ana wong loma ing bumi |
atas angên-angêne sampurna |
sinungan bênêr tatane |
saking murah tyasipun |
nadyan dudu kang dènlomani |
yêkti mèlu manpangat |
saking bumi luhur |
wong kumêt budine andhap |
ya sanadyan duduwa kang dènkumêti |
tan wande mèlu mada ||

5.
Sêbêl purêt wahyuning Hyang Widdhi |
kamisasat akèh kang amada |
dene kanisthan budine |
jro kitab Sitrul-muluk |
kocap wontên ratu sawiji |
anama Sultan Bahram |
ratu gung pinunjul |
sawapatira mamêkas |
mring kang putra besuk yèn ingsun ngêmasi |
sira gumantya ring wang ||

Jilid 4 - Kaca : 225

6.
Lamun ana abdine narpati |
wani muni anèng ngarsanira |
angalêmbana yêktine |
lawan sabênêripun |
mungguh tindakira narpati |
anuli paringana |
arta dipun agung |
sajênênge anèng donya |
aywa kongsi mangan artane pribadi |
maksiya artanira ||

7.
Iku wite karaton sayêkti |
mratelakkên ing wahyu kang prapta |
ngundurakên tyasira (ng)gèr |
solahira kang dudu |
yêkti sira wirang nindaki |
pratingkahe kanisthan |
sabab wus ginunggung |
yèku wong magêri nistha |
wontên malih jro kitab Adabu salin |
ratu kang winicara ||

8.
Kang ngilangkên pamujining dasih |
ratu kumêt tan ana utama |
sagung pandhita pujine |
ratu loma puniku |
nadyan nora nana kang muji |
aja nganggo pandhita |
darajate luhur |
tinêkan barang sinêdya |
iya dene sasat nampani pribadi |
duwèk anèng potangan ||

9.
Nguni kang dadi ojating bumi |
Katim Tayi kang apehak Ngarab |
ngêsorkên ratu lomane |
dadya ratu têtêlu |
kang miyarsa bramantya sami |
dene andina-dina |
sagung wadyanipun |
tan nana malih dènucap |
amung Katim Tahyi lomane ngliwati |
tan ana kasumbaga ||

10.
Sultan ing Rum nalika sumiwi |
Prabu Kaesarungi ngandika |
marang sagung punggawane |
wira gujalanipun |
ingkang aran si Katim Tayi |
pira gêdhonge baya |
isi artanipun |
dene lomane kalintang |
ingkang padha narpati angrèh nagari |
nora sida diloka ||

11.
Lan wong apa lungguhe si Katim |
apa lubalang apa satriya |
apa ya juru gêdhonge |
mring kangjêng kakang prabu |
narapati Bandarngulami |
punggawa matur samya |
punika pukulun |
tiyang ngangguran kewala |
bangsa Tahyi ing pehak Ngarab pun Katim |
mung inggih amardika ||

12.
Sultan ing Rum angandika malih |
ya pagene angluwihi raja |
si Katim Tahyi lomane |
apa dènanggo iku |
dene nora tampi ubêkti |
nora angrèh nagara |
bisane kadyèku |
apa bisa gawe êmas |
aturipun inggih samya tan andugi |
mungguhing takdirolah ||

Jilid 4 - Kaca : 226

13.
Sultan ing Rum angandika malih |
dene ingsun iki ratu murah |
têka tan ana lokane |
iya sapa kang ngrungu |
ing samêngko iki si Katim |
kadhêmênane apa |
kang dadya tyasipun |
punggawa matur tur sêmbah |
wardinipun samangke rêmên turanggi |
arêgi tigang lêksa ||

14.
Sakalangkung (ng)gènnira ngrêmêni |
tangèh lawan turangga ngakathah |
gêng luhur miwah ulêse |
sanadyan para ratu |
datan darbe ingkang ngèmpêri |
kadi turangganira |
pun Katim pukulun |
gêdhogan tinunggil nendra |
inggih saking tan kenging pisah pun Katim |
dènnya sih mring kudanya ||

15.
Sultan ing Rum angandika malih |
wong tatêlu mantri acaosa |
si Katim ingsun cobane |
parakna layangingsun |
lan paparingingsun puniki |
si Katim duwe kuda |
iku ingsun pundhut |
duta sigra lumaksana |
tiga mantri datan kawarna ing margi |
praptèng jajahan Ngarab ||

16.
Wanci wêktu Ngasar praptanèki |
pun Katim mêntas atatamuwan |
pan sadina susugune |
saking gunging tatamu |
ngênting (ng)gènnya anyugatani |
langkung suka tyasira |
sabubaring tamu |
dutane rajèng Rum prapta |
wêktu Ngasar mêndhunge angliliwati |
prapta udan sok-sokan ||

17.
Kadi banjir saking ing wiyati |
awor ampuhan kagila-gila |
Ki Katim lawan tamune |
pan sami kabêr kukut |
dènnya gênging jawah lan angin |
nalika iku datan |
ana wong kang mêtu |
saking jrih udan ampuhan |
pan pun Katim arsa susuguh ing tami |
kèwêdan dening udan ||

18.
Kirang warnane ulamirèki |
dening jawah tan kêna wong mentar |
ngupaya sangêt jawahe |
dadya turangganipun |
sinambêlèh kang dènrêmêni |
ingolah warna-warna |
sinêgahkên tamu |
Ki Katim suka tyasira |
tatamune kacukup dènnira bukti |
maca Alkamdulilah ||

19.
Samya ngungun ecane abukti |
tamu ngraos lamun kapotangan |
kanikmatan ing suguhe |
arip netra ing (n)dalu |
enjingane samya alinggih |
munggèng made antara |
kapat lawan tamu |
caraka ing Rum anulya |
maringakên surat saking narapati |
mring Ki Katim tinampan ||

Jilid 4 - Kaca : 227

20.
Nulya dutèng Rum amuwus aris |
lah punika yayi gustiningwang |
akikirim paparinge |
Sri Prabu minulyèng Rum |
Katim (n)dhêku amaos tulis |
punika (n)jroning surat |
mundhut kudanipun |
Katim wusnya maos surat |
netra pucêt aclum ngungunnya kêpati |
sènès wadananira ||

21.
Carakèng Rum miyat marang Katim |
sawusira amaos kang sêrat |
têka aclum wadanane |
sarta bangêt anjêtung |
kadya nênggak ing waspanèki |
dutèng Rum têrkanira |
sangêt awratipun |
pinundhut turangganira |
carakèng Rum palimarma angling ririh |
mila yayi andika ||

22.
Sasampunira maos kang tulis |
cahyanira yayi sangêt biyas |
saingga maras ing tyase |
aywa ta wancak-kalbu |
lamun maksih sira rêmêni |
ingsun kang ananggunga |
dukane sang prabu |
kuda maksih anèng sira |
sira Katim mèsêm dènnira nauri |
taha yèn makatênna ||

23.
Pun kakang kula têtah sakêdhik |
wingi-wingi nalikane prapta |
têka (m)botên (n)dhawuhake |
dadya mangke katrucut |
cuwa karsanira sang aji |
dene kula punika |
kang arsa pinundhut |
taksiya gêsang upama |
yêkti katur sumangga ing siyang ratri |
ing gusti sri narendra ||

24.
Sampun mênggahing punika malih |
kinarsakkên ing Prabu Kaesa |
yêkti lêstari karsane |
tan pae anggêpingsun |
lan kang rayi sang natèng riki |
Sultan Bandar ngulama |
sami gustiningsun |
dadya ing mangke kawula |
tan kadugi inggih ngupadosi malih |
ingkang mirip punika ||

25.
Ingkang kasêmbêlèh wau ratri |
kinarya sêgahing (n)dika samya |
kirang ulam-ulamane |
kasaput jawah agung |
mila datan kêna wong ngili |
inggih ngupaya ulam |
mila manah nglampus |
turangga dadya kapragat |
karya ulam ingabukti wau ratri |
dutèng Rum duk miyarsa ||

26.
Rinangkul gapyuk sigra pun Katim |
iya dene nora kaya sira |
ingsun kainan wingine |
duta sigra mit mantuk |
tan ingucap lampahing margi |
prapta nagarinira |
marêk ing sang prabu |
katur solahing dinuta |
wiwitannya prapta wismane Ki Katim |
malah praptèng wasana ||

Jilid 4 - Kaca : 228

27.
Katur sasolah bawaning Katim |
Prabu Kaesan ruming ngandika |
Ki Katim paribawane |
kagyat gumujêng (ng)guguk |
goyang waktra angêmbat wêntis |
bênêr dadiya loka |
si Katim puniku |
liwat saking lêgawèng tyas |
kunêng prabu ing Ngêrum gantya winarni |
sri naranatèng Ngêsam ||

28.
Amiyarsa yèn kabare Katim |
kang abangsa Tahyi pehak Ngarab |
kaonang-onang lokane |
kasuwur kamisuwur |
warta malah katur para ji |
gya sri bupati Ngêsam |
pan arsa angutus |
amundhut kang ora-ora |
anyênyoba ing bêrbudine ki Katim |
rakyate natèng Ngarab ||

29.
Nata ing Sam pan arsa ngayoni |
mantri kakalih ingkang dinuta |
amundhut kang anèh-anèh |
amundhut unta satus |
tur kang dawa wulune sami |
kang irêng-irêng samya |
mata kalihipun |
kang rangkung-rangkung dêdêgnya |
duta mêsat datan kawarna ing margi |
prapta ing tanah Ngarab ||

30.
Panggih lawan sira Katim Tayi |
dhinawuhakên timbalannira |
Sultan ing Sam pamundhute |
langkung anèh puniku |
kaya nora kêna pinikir |
Katim (n)dhêku tur sêmbah |
sandika wakingsun |
sanajan inggih langka-a |
dêrmi-dêrmi yèn maksih sihing Hyang Widdhi |
dhatêng sang prabu ing Sam ||

31.
Lamun maksih dinamêl narpati |
natèng ing Sam dening Kang Amurba |
mokal tan antuka mangke |
duta sinêgah sampun |
Katim sigra dènnya ngulati |
marang ing padhukuhan |
urut gunung-gunung |
sanak-sanake sadaya |
binobotan samya tumut angulati |
yèn binudi ing majat ||

32.
Ngêndi olèh unta kang kadyèki |
parandene takdiring Hyang Suksma |
datan alami antuke |
pêpêk kang unta satus |
duta Ngêsam ngungun ningali |
Katim pasrah ing duta |
sumangga puniku |
sami andika pariksa |
bakmanawi wontên kang siwah satunggil |
wêlinge prabu ing Sam ||

Jilid 4 - Kaca : 229

33.
Tinitènan sadaya sayêkti |
kadi pundhutane prabu ing Sam |
caraka mit sinungake |
mangu-manguna laku |
pira-pira Katim nyangoni |
unta satus binêkta |
tan kawarnèng ênu |
nagari ing Ngêsam prapta |
katur marang sang prabu unta sing Katim |
ngungun sang natèng Ngêsam ||

34.
Sarwi (n)jêtung angandika aris |
èstu lamun si Katim balaba |
iku ingsun coba bae |
agawok têmên ingsun |
dudu ratu bisa ngulati |
unta kang langka-langka |
kapotangan ingsun |
ing jaman iki tan ana |
kaya Katim kinon amangsulna malih |
sarta mot rajabrana ||

35.
Paparinge natèng Sam mring Katim |
unta satus kawratan barana |
pèni-pèni paparinge |
datan kaparèng ngênu |
duta ing Sam samana prapti |
ing Tahyi pehak Ngarab |
lan Katim wus têmu |
dhinawuhakên sadaya |
unta wangsul sarta winotan paparing |
pèni mas rajabrana ||

36.
Sira Katim andhêku nampèni |
ingundhakan sanak-sanakira |
kang anduwe unta kabèh |
prapta sadaya sinung |
Katim datan arsa angambil |
ing pangaji sadinar |
Êpon tan amundhut |
pangaji sakêthi ana |
pan sadaya anak putune Ki Katim |
sugih sami sakala ||

37.
Carakèng Sam eram apan maksih |
dene Katim tan arsa angalap |
ing barana paparinge |
lajêng mring anak putu |
duta ing Sam pan sampun pamit |
prapta ing nagari Sam |
katur ing sang prabu |
têtêkone Katim mulya |
prabu ing Sam têtêp mawongsanak Katim |
saking kayungyun myarsa ||

38.
Kunêng Sultan ing Ngêsam winarni |
prabu ing Yahman duk sêdhêngira |
miyarsa Katim wartane |
duka yayah manêbut |
sru ngandika mring para mantri |
ya ngêndi ana kumpra |
angluwihi ratu |
si Katim pan wong alasan |
sajinise angon wêdhus datan malih |
lawan wong angon unta ||

39.
Pira kadare wong kang angon kambing |
(n)dadak duwe pamêtu salêksa |
apa kang dènlomakake |
wong bingung anut umyung |
ingkang padha ngêlêm si Katim |
ingsun sèwu sadina |
pan sidêkahingsun |
mring pêkir miskin katiman |
parandene tan ana ingkang amuji |
kasaru wontên duta ||

Jilid 4 - Kaca : 230

40.
Dutanira Sultan ing Mahribi |
atur surat anunuwun warta |
saking Mahribi lokane |
ana wong bangsa dhukuh |
lomanira anglêliwati |
ngêsorkên para raja |
nênggih ojatipun |
saking Mahribi kapyarsa |
pehak Ngarab kang abangsa Katim Tahyi |
loma kagila-gila ||

41.
Samyarsanya surat sing Mahribi |
natèng Yahman sumungku miyarsa |
latu latung bang jajane |
asru dènnira muwus |
mring pandhega kang saba wêngi |
lumakuwa ing Ngarab |
wonge kakang prabu |
patènana dipun enggal |
kang anama si Katim kang bangsa Tahyi |
cangkingên ingkang murda ||

42.
Ya mulane iku sunpatèni |
aja kongsi iya tiba sasar |
kakèhan tampa pujine |
dene wong durung wêruh |
wus anggunggung marang si Katim |
karana ingsun wênang |
matèni wong iku |
yèn kalakon karyanira |
ingsun ganjar apa ing sakarsanèki |
yèn wus yuda kanaka ||

Jilid 4 - Kaca : 231

309 Pangkur

1.
Baduwi tur sêmbah mêsat |
sarta kuda binêktan pêdhang kalih |
kagunganira sang prabu |
kang tate bangkit karya |
cinacahkên ing wêsi sawêntis rampung |
wus lêpas ing lampahira |
ing marga datan winarni ||

2.
Wus prapta jajahan Ngarab |
praptèng dhukuh wismane Katim Tahyi |
Baduwi sayah angaub |
Katim anuju mêdal |
atatanya mring Baduwi kang angaub |
paman ing wong pundi (n)dika |
lan ingkang sinêdyèng kapti ||

3.
Baduwi alon saurnya |
kula anak saking Yahman nagari |
sêdyaning driya nakingsun |
ingutus ngambil unta |
Katim angling paman yèn (n)dika panuju |
kandêla wisma kawula |
mucang anginuma warih ||

4.
Bêgja yèn manggiya paman |
panêkulan inggih sae abukti |
gampil yèn sampun atuwuk |
lajênga alêlampah |
sukur sèwu lajênga ing wismaningsun |
Baduwi lêga tyasira |
rêsêp ing manah nuruti ||

5.
Praptèng wisma sinunggata |
pan sinuba-suba samya abukti |
gumatinira kalangkung |
malah supe ing lampah |
kongsi dalu tan pêgat sugatanipun |
nyamikan inum-inuman |
sadalu lêkêt ing bukti ||

6.
Angraos kapiutangan |
Katim mojar paman lamun suwawi |
jangkêpa ing pitung (n)dalu |
wontên wisma kawula |
anglêgakna pun paman ing manahipun |
Baduwi lon saurira |
yèn sampuna ngudur inggih ||

7.
Asangêt ngudure anak |
dede-dede lampah ingkang agampil |
luwih sangêt luwih ewuh |
anak dede kinantha |
Katim angling paman kawula ayun wruh |
manawi inggih pun anak |
sagêd angapèn-apèni ||

8.
Ing susahipun pun paman |
pintên banggi kula ngawat-awati |
yèn paman pracayèng kalbu |
sampun ta walangdriya |
wong Baduwi acipta kayapa iku |
panggawe kang nora gampang |
iya lakuningsun iki ||

9.
Anak manira awêca |
pan manira dinuta ing sang aji |
kinèn angulati ingsun |
mring sang prabu ing Yahman |
wong kang aran Katim Tahyi bangsanipun |
ingsun kinèn mêjahana |
murdane kinèn anyangking ||

10.
Sang nata arsa uninga |
mring murdane kang aran Katim Tahyi |
Ki Katim dupi angrungu |
gumuyu sarwi mojar |
(m)botên angèl paman kalamun puniku |
manira paman kang sagah |
mirantèni amrih kêni ||

11.
Kadi pêjahe kang mina |
ingkang sampun manjing anèng piranti |
kantun amithês anglêthus |
ing sajatine paman |
tunggil dhusun kang aran Katim puniku |
ing dhukuh punika uga |
nanging tanggung sapuniki ||

12.
Ing benjing-enjing kewala |
karana pun Katim sabên enjing |
amêng-amêng anèng (n)dhukuh |
inggih kidul punika |
ngandhap wukir sangisoring gurda agung |
yèn prapta mudhun sing kuda |
lajêng anginum abukti ||

13.
Turangganipun cinancang |
lan pun Katim inggih nuli aguling |
kawula andira turut |
paman tan wande kêna |
sampun ngantos ngêntosi kula dènesuk |
karana yèn kongsi awan |
kasêlak kesah pun Katim ||

Jilid 4 - Kaca : 232

14.
Lah paman punika pêdhang |
luwih landhêp anggonên mêdhang benjing |
ri sêdhêng turu akukup |
sampun dadi kang rêmbag |
eling-eling sawêngi wuwusên esuk |
Baduwi nulya lumampah |
sawêlinging Katim Tahyi ||

15.
Saksana Baduwi mangkat |
Katim Tahyi sigra dènnya kakambil |
anyilip ing marganipun |
turangganira nyongklang |
pasthi dhingin praptanira anèng dhukuh |
mudhun saking ing kudanya |
cinancang munggèng waringin ||

16.
Katim sigra api nendra |
sarwi kukup kadya guling sakenjing |
Baduwi tan dangu rawuh |
mulat kuda cinancang |
angling aris nyata têmên tuduhipun |
si anak kang duwe wisma |
lah ika ana wong guling ||

17.
Sigra wau pinêrpêkan |
kang aguling sigra pêdhang tinarik |
ingikal mèh tibanipun |
nulya (ng)graitèng nala |
ingsun iki apan utusaning ratu |
yèn nuli ingsun pêdhanga |
kalle durung wruh ing warni ||

18.
sayêkti agawe nistha |
ingsun ungkabane raine dhingin |
sigra binuka kang kukup |
kagyat samya anjola |
angrungkêbi sukune anjrit anguwuh |
dhuh anak kadi punapa |
polah mêkatên puniki ||

19.
Panggawe kang botên layak |
dènlakoni ambuwang lara pati |
Katim tangi sarwi muwus |
paman kadi punapa |
jêr kawula sampun sanggup wau dalu |
angilangkên susah (n)dika |
(ng)gih kula kang aran Katim ||

20.
Aran (n)dika wong dinuta |
mring ratu anyangking sirah-mami |
lan paran karsanirèku |
paman wong kula lila |
(n)dika paman aywa kongsi antuk rêngu |
wong suwita ing narendra |
abot yèn tan anglakoni ||

Jilid 4 - Kaca : 233

21.
Baduwi aris mangrêpa |
nadyan silih dinukan awakmami |
ingsun matur bae (m)besuk |
ing gusti rajèng Yahman |
ingsun pamit sigra mêsat lampahipun |
sinangonan kangge marga |
sabarang dening pun Katim ||

22.
Ing marga datan ingucap |
praptèng Yaman marêk ing sri bupati |
Baduwi tur sêmbah matur |
sasolah tingkahira |
Katim lila loman saking ngumuripun |
wus tinutur sadayanya |
miwiti malah mêkasi ||

23.
Prabu Yahman duk miyarsa |
langkung suka (ng)guguk angandika ris |
bênêr wong akèh puniku |
kang padha ngalêmbana |
durung tumon loma têka umuripun |
lah iya karêpe uga |
wis aja sirapatèni ||

24.
Kunêng kocap jroning kitab |
mashur lamun balapa Katim Tahyi |
akathah mèt misilipun |
kang para raja-raja |
wontên warah yèn agung mupangatipun |
nênggih sajrone ing kitab |
Jawa-hiral Amaryati ||

25.
Ing jaman wuri kawruhan |
nênggih kuburipun Ki Katim Tayi |
ana turun ping sapuluh |
ing anak putunira |
Katim Tayi kabanjiran kuburipun |
astana kandhah ing toya |
jisime arsa dènêlih ||

26.
Jisime wutuh kewala |
nora bosok tinon kadya wong guling |
yèn mungguh ahli tasawub |
tiwas tan bisa ilang |
dene mungguh ing jaman Ngarab ing riku |
tan kêna ingaran tiwas |
karana uwiting bêcik ||

27.
Dadalan sasukanira |
sasênênge tan kêna dènwancèni |
ilanga katona iku |
sah tan antuk cinacat |
yèn ing tanah Jawa mangkono abusuk |
wong mati katon tan ana |
yèn katon sayêkti eblis ||

28.
Mung iku kinarya tandha |
tandha lamun wong loma iku bêcik |
wong kang kumêt iku antuk |
nama busuk lan ala |
uwis tamat Katim Tayi critanipun |
sadaya kang sami myarsa |
sukèng tyas nahên wus wanci ||