alikané sédané Kangjeng Sultan Hamengku Buwana III ing tahun 1814, pangéran patiné lagi yuswa 13 tahun.
Saka karsané Kangjeng Tuwan Luitnant Generaal Raffles, Pangéran Paku Alam I tinanggenah angembani kaprabon;
Pangéran Paku Alam iki becik tepungé karo bangsa Inggris, lan bésuké iya becik karo bangsa Walanda.
Dhèk samana Ngayogyakarta uga akèh wong sing ora seneng marang bangsa Europa.
Sing dadi lelajering golongan mau Pangéran Dipanegara.

Pangéran Dipanegara kang nalika nèm nèmané asma Pangéran Antawirya iku putrané Kangjeng Sultan Raja, kang sepuh dhéwé, nanging saka garwa ampéyan, mulané ora gumantos jumeneng ratu.
Sang Pangéran ora narimakaké déné ora olèh panguwasa apa apa tumraping papréntahan.
Saya banget ora senengé, bareng nalika Sultan IV jumeneng, teka iya ngatingalaké sujudé marang panguwasaning bangsa Europa.
Rèhning Sultan Sepuh biyèn iya ora seneng marang bangsa Europa, dadi golongané Dipanegara uga sinebut golongan Kasepuhan.

Kangjeng Sultan IV jumeneng ora suwé, mung watara 2 tahun séda, lagi mentas kondur saka besiyar.
Pangéran patiné lagi yuswa 2 tahun.
Para gedhé ing karaton padha duwé panyuwun marang Kangjeng Paréntah Luhur ing Betawi supaya pangrèhing Praja aja dipasrahaké marang Pangéran Paku Alam.
Panyuwuné kapiturutan, prakara pangrèh praja kang nindakaké Pepatih dalem apangkat Rijksbestuurder, sarta tumindaké kanthi dititi pariksa ing Kangjeng Tuwan Résidhènt.
Déné kang minangka embané Sang Prabu Timur lan kinuwasakaké mranata barang kagungan dalem, yaiku Kangjeng ratu Ageng, Kangjeng ratu Kencana, Pangéran Mangkubumi lan Pangéran Dipanegara.
Pranatan mangkono iku banget ora ndadèkaké sarjuning panggalihé Pangéran Dipanegara, jalaran Papatih dalem sujud banget marang Walanda, sarta kelakuané ambtenaren Walanda ing Ngayogyakarta kono ing nalika iku pancèn ora becik.
Kajaba iku pranataning Walanda nyéwa bumi ana ing tanah karajan Jawa iya ora ndadèkaké sarjuné Pangéran Dipanegara .
Dhèk tahun 1774 bumi lenggah ana 677.000 cacah.
Ing tahun 1820 mung dikarèkaké 52.300 cacah, awit bumi kasultanan ing tahun 1812 kalong tanah Kedhu lan liya liyané.
Marga saka iku para gedhé kepeksa suda banget pemetuné, luwih luwih bareng ananing pranatan wong Walanda nyéwa tanah, cacahing bumi lungguh sangsaya suda.
GG. van der Capellen ing tahun 1823 ndhawuhaké nyuwak ananing pranatan nyéwa lemah ing dhuwur mau, prajangjian prajangjian padha diwurungaké.
Wiwitané golongan Kasepuhan seneng banget krungu bab suwakan pranatan iku, wasana kabèh padha kagèt, bareng ditemtokaké padha mbayar karugiyan marang tuwan, awit enggoné nyéwa lemah durung tumeka mangsa prajangjiané, kepeksa dibubaraké.
Bandha kasultanan banjur cumprang camprèng banget.
Wong cilik uga rekasa atiné, sanggané saka nagara abot, luwih luwih bareng bumi kagungané Kangjeng Sultan wis diungkred.
Lan manèh suwaking pranatan nyewa tanah uga agawé kasusahané wong cilik.
Déné kang banget digethingi ing wong cilik yaiku panariking dhuwit béya, kang ditebasaké marang Cina cina, awit para Cina sok kebangeten enggoné ngebotaké panariké.
Kang ditarik béya iku wong, utawa wong nggawa barang, liwat ing sawijining panambangan, liwat ing wates lan ing papan liyané kang wus tinamtokaké, papan papan iku ing bangsa Walanda diarani "Tolpoorten"
Pangéran Dipanegara saya suwé saya gedhé pamuring muringé anguningani kaanan ing dhuwur mau lan ngraosaké kisruhé sajroning kraton, sarta manèh trajangé para ambtenaar Walanda kerep gawé serik.
Nalika semana Paréntah arep yasa ratan, nrajang tanah palemahané Pangéran Dipanegara.
Iku banget ndadèkaké panggrantosé Sang Pangéran.
Wasana Sang Pangéran banjur kèndel ora karsa campur prakara apa apa, tekadé mung suwiji, nedya madeg kraman.

Mirit surasaning babad anggitané Adipati Cakranegara, Bupati ing Purworeja, Sang Pangéran banjur mempeng ana ing Sélaraja baé, rina wengi anggentur panuwuné, sinambi ngaji Kur'an lan maos babad kuna.
Pangagemé sarwa ireng (wulung).
Bareng wis yakin yèn wong kabèh ngerti kang dadi antepé Sang Pangéran, yaiku arep madeg kraman, Sang Pangéran banjur wis ora sumelang manèh marang ing katékadané. "Wong mono bisa ana bejané".

Dalemé Pangéran Dipanegara ing Tegalreja watara sa-pal saka ing Nagara kaprenah ing lor kulon.
Para kang kecuwan pikiré klumpuké ing kono.
Dadining kraman tinamtokaké tumiba malem tanggal 7 sasi Sura.
Durung nganti klakon, ketungka utusaning Résidhènt, narik Pangéran Dipanegara arep dinangu apa kang dadi karsané.
Sang Pangéran oncat saka kono kanthi Pangéran Mangkubumi, menyang Selarong.
Wong cilik akèh kang nggrubyuk Dipanegara, anggusah para Cina, ngrayah dhuwit béya lan njarah pasar pasar.
Bareng wis rumangsa keconggah, Dipanegara sabalané anempuh kraton Ngayogyakarta kinepung wakul binaya mangap.
Golongan Dipanegara:
1. Pangéran Mangkubumi,
2. Kyai Maja,
3. Basah Prawiradirja (Senthot).
Kang dimungsuhi: Priyagung kraton sapunggawané, patih lan ambtenar Walanda.
Kangjeng Sultan Timur nuli diungsèkaké marang sajroning bètèng Walanda, kang uga banjur kinepung ing bala kraman nganti watara suwé.
Walanda ing sajabaning bètèng akèh kang nemu pati.
Paréntah luhur ing Betawi mireng mireng kabar, bareng kraman wis sentosa, tumuli énggal nglakokaké Jénderal de Kock, supaya nyirep kraman, nanging sarèhné bebarengan kraman ing Palémbang lan ing Boné, dadi de Kock kekurangan prajurit, ora bisa nyirep ubaling kraman ana Rembang lan Kedhu.
Rahayuné ing Surakarta saka pambudi dayané de Kock ora klakon ana kraman, éwa déné kraman ing Ngayogyakarta sangsaya gedhé, awit banjur diondhangaké dadi perang sabil prelu kanggo ngukuhi agama.
Dipanegara enggoné ngondhangaké perang sabil iku saka panuwuné Kyai Maja.
Perangé prajurit Walanda rekasa banget, jalaran Dipanegara ora tanggon, barisé ana ing papan kang angèl ambah ambahané, panempuhé ngentèni lénané bala Walanda, lan kerep olèh gawé, mulané bala kraman mundhak gedhé atiné, lan bisa wuwuh wuwuh akèhé.
Ana Sénapatining kraman satriya nom noman lagi umur 18 tahun, jenengé Basah Senthot Prawiradirja, éwadéné wus katon kawanterané lan bisa anata bala.
Sarèhné Paréntah Luhur rada karépotan, nuli golèk akal liya kanggo ngendhakaké atiné kraman.
Sultan Sepuh kang wis kikéndhang déning Raffles, dibalèkaké manèh menyang Ngayogyakarta, supaya para kraman padha nungkula aris.
Sultan Sepuh dijumenengaké ratu, nganggo prejanji kudu mitulungi marang Kangjeng Gupermèn lan ngijoli wragadé perang.
Déné Sultan Timur bakal kajumenengaké manèh, bésuk ing sasédaning éyangé.
Jumeneng Sultan Sepuh ora bisa ngendhakaké atining kraman, malah nawala dalem Sultan Sepuh marang Pangéran Dipanegara, diwangsuli cecampah lan panguman uman.
Ing tahun 1828 Sultan Sepuh séda.
Jènderal de Kock pancèn ora rujuk marang Gupermèn enggoné ngangkat Sultan Sepuh, mulané golèk akal dhéwé sing luwih mikolèhi, yaiku ngedegaké bètèng cilik cilik ing watesing papan kang wis kena direbut, sarta ditinggali prajurit.
Wasana Pangéran Dipanegara sangsaya rupak marang jajahané.
Sanadyan Commissaris Generaal Du Bus nacad marang tindaké Jènderal de Kock merga enggoné ngentèkaké dhuwit, mangka Commissaris Generaal tinanggenah anggemèni bandha Gupermèn, éwadéné Jènderal de Kock isih ora mundur, awit nyatané senadyan akèh wragadé, kraman iya énggal kerupakan papan, mung kari mubang mubeng ing Bagelèn lan kidul Ngayogyakarta.
Ing tahun 1829 prajurit Gupermèn ngangseg, tur nuli olèh bantu prajurit anyar saka Walanda.
Sénapatining kraman akèh kang padha nungkul. Senthot mbalik ndèrèk Gupermèn, Kyai Maja kecekel, Pangéran Mangkubumi asrah bongkokan.
Ing tahun 1830 Dipanegara tetemonan lan de Kock ana ing Magelang.
Sarèhné Dipanegara kukuh enggoné njaluk jumeneng Sultan Panatagama, banjur dicepeng, dikéndhang menyang Menadho, ing tembéné dielih menyang Makasar. Ing tahun 1855 séda.
Senadyan Pangéran Dipanegara wis kecepeng, tanah Kejawan meksa durung tentrem babar pisan, tentrem temenan ing tahun 1850.
Merga anané kraman, tanah Kejawan rusak banget, kalongé jiwa tanpa wilangan, prajurit Gupermèn bae kang mati 15.000, déné wragadé perang 20 yuta rupiyah.
Supaya yèn ana kraman aja nganti gedhé manèh, jajahan jajahan Ngayogyakarta dielongi Bagelèn lan Banyumas, minangka pambayaring wragad perang.
Senadyan Surakarta ora mèlu barang barang malah urun prajurit, éwadéné jajahané Madiyun lan Kedhiri uga dipundhut ing Kangjeng Gupermèn, kang mengkono iku murih tentreming negara.
Kangjeng Sunan mesthi baé ora lega, nuli lolos tindak menyang Imagiri lan Parangtritis, nenuwun marang leluhuré, nanging keturutan utusaning résidhènt Surakarta nuli dikéndhang menyang Ambon, awit kadakwa arep ngraman.
Kang gumanti Susuhunan Paku Buwana VII, ndèrèk marang karsaning Gupermèn, Madiyun lan Kedhiri dadi tanah Gupermèn.
Ing sawusé ana kraman Dipanegara, katon yèn pamérangé jajahan Ngayogyakarta lan Surakarta, ora prayoga, jalaran jajahan jajahané ora Anggolong dadi siji, ana kang pating cruwil pating slempit.
Wasana tansah ndadèkaké pasulayan lan yèn ana kraman gampang tumularé ing liyan jajahan, mulané watesing jajahan Surakarta lan Ngayogyakarta banjur diprenata manèh.