Babad Tanah Jawi - 
 
16 Pérangan Kang Kaping Pindho
Bab 8
Kraman ing Moloko (1650 - 1653)
Mataram Jamané Amangkurat I lan Amangkurat II.
Kraman Trunajaya. Perang Banten.
645-1677 Mangkurat I 1650-1653 GG. Reiners
1677-1703 Mangkurat II 1653-1678 GG. Maetsuyker
  1678-1681 GG. Rijklof van Goens
  1681 - 1684 GG. Speelman

 

hèk jamané GG. van Diemens VOC. ana ing pulo pulo Moloko nemu reribet, marga saka anané monopolie, tanah Moloko suda banget karaharjané, wong bumi padha ngrekasa uripé.
Wong cilik ora gelem netepi prajangjiané monopolie, padha laku dagang colongan.
Punggawané VOC. nyirep kraman kanthi tindak keras.
Nuli wong Moloko dibiyantu ing Sultan Ternate, mulané saya ndadra.
Wasana GG. van Diemens tumindak dhéwé, tindaké keras nanging ndalan, temahan kraman bisa mendhak.
Ing nalika jamané GG. Reiners (tahun 1650 - 1653) ing Ternate lan Ambon ana kraman manèh kang marga saka pangojok ojoké wong Makasar.
Wong bumi padha nggrundel ora trima, awit A. de Vlaming, Gouverneur ing kapulowan Moloko dhawuh mbabadi tanduran bumbu crakèn kang dianggep turah, murih ora ngedhunaké regané dagangan.
Yèn wong bumi ora nuruti, prajurit VOC. lelayaran mrana ngrampungi pasulayan kanthi wasésa (hongi).
Enggoné nyirep kraman A. de Vlaming kanthi kekerasan, akèh wong kang dipatèni utawa dibuwang .
Wasana pulo pulo akèh kang suwung.

Wiwit ing wektu iku dikenakaké nandur cengkèh mung wong ing Ambon lan pulo pulo cilik sisih wétan, kang kena nandur pala mung wong ing Bandha.
Amarga saka anané planggeran mau wong bumi akèh kang padha kemlaratan.
Wasana ora ana sranané kanggo mbangkang manèh.

Bareng Moloko wis tentrem, nalika kang jumeneng GG. Maetsuycker VOC. merangi Makasar.
Hasanudin, ratu ing Makasar tansah nulungi wong bumi ing Moloko.
Manèhé VOC. ora oleh idin ngadegaké loji ana ing karajan Makasar.
Enggoné memungsuhan VOC. lan Hasanudin nganti ambal kaping telu.
Wekasané ing tahun 1667 Cornelis Speelman didhawuhi nandangi Hasanudin.
Aru Palaka ratu ing palaka mbantu Compagnie, jalaran karajané direbut kagamblokaké marang Makasar, rama lan éyangé Aru Palaka kapatènan ing Ratu Makasar.
Putusaning perang Hasanudin kapeksa nganggep prajangjiané VOC. tahun 1667.
Miturut jenengé papan prajangjian mau diarani prajangjian ing Bonggaya.

Bedhahè Makasar iku ing atasé VOC. akèh banget pakolèhé, awit iku dadi dhedhasaring panguwasa ana ing Celebes sarta pamengkuné marang sakabèhing pulo pulo ing Moloko.
Minangka ganjaran Aru Palaka didadèkaké ratu ing Boné.
Surasané prajangjian ing Bonggaya prakara warna warna, kayata: Makasar lan Goa ngakoni pangayomané VOC. apa déné Florès lan Sumbawa mari dadi jajahané Makasar.
Bangsa manca kang kena dedagangan ing Moloko mung VOC. baé. Wong Makasar kudu nglèrèni enggoné lelawanan dedagangan lan Moloko.

Sasédané Sultan Agung ing Mataram tansah ana kraman utawa perang, ndadèkaké gempaling karajan.
Kang misuwur iya iku kramané Trunajaya, sebabé mangkéné:
1. Pangéran Arya Prabu Adi Mataram kang nggentèni Sultan Agung,
    jejuluk Sunan Mangkurat I, kapinteran lan kekencenganing karsa ora
    mantra mantra timbang lan kang rama.
    Sarèhné wegah memungsuhan lan Compagnie, ing tahun 1646 lan
    1652 prajangjian pamitran lan VOC.
    Surasané prajangjian 1652 ana kang nyebutaké bab tapel watesé
    jajahaning Compagnie sisih wétan, iya iku kali Citarum.
   Ing tanah Mataram akèh para gedhé kang nggrundel ora narima
   marang tindaké Mangkurat mau.
2. Sunan Mangkurat ala banget pangrèhé praja, jalaran ketungkul
    mbujeng marang kamuktèn nganti nukulaké panggalih siya.

Para kawula gedhé cilik ora ana kang njenjem uripé, jalaran saka siyané Sang Prabu.
Nalika jumeneng anyar anyaran nenumpesi mitrané kang rama akèh.
Saking kalulute marang pakareman kang nistha nganti wentala mutahaké getihe wong kang tanpa dosa.
Kaya déné nalika garwané kekasih séda, nuli dhawuh nyekel wong wadon 100 dikurung ing pasaréyan nganti mati kaliren.

3. Ing Madura ana sawijining Pangéran kang duwè tékad arep ngraman,
    manggedhéni para gedhé ing Mataram lan Madura, merangi Mangkurat.
    Pangéran mau wayahè Cakraningrat I ing Sampang saking amuyan,
    jenengé Trunajaya.
    Senadyan Trunajaya ora nduwèni waris kadipatèn, éwa déné ngarah  
    jumeneng adipati ing Madura.
    Nalika kang paman jumeneng adipati, jejuluk Cakraningrat II gampang
    baé Trunajaya enggoné ngelun wong Madura, awit sang adipati tansah
    ana ing Mataram baé.
    Ing tahun 1674 kraman wis ngrebda banget. Trunajaya dibantu ing wong
    Makasar kang padha lunga saka tanahè dhéwé ngalambrang, gawéné
    mbebajak.
   Tanah Jawa Wétan enggal ditelukaké.
Bareng kraman saya mengulon, Mangkurat I saya kuwatir, nuli mundhut pitulungané Compagnie.
Préntah ing Betawi kang sakawit mangu mangu, nanging bareng saya krasa kapitunan enggoné dedagangan marga saka panggawéning kraman, ing wasanané gelem tetulung.
Ing kawitané prajurit Walanda kerep bisa mbalèkaké kraman saka sawènèhing panggonan, nanging saya suwé saya cabar, kraman saya maju, tanah pasisir lor lan Tanah Jawa Tengah pasisir wétan wis katekem ing kraman, Trunajaya banjur akadhaton ing Kedhiri.
Préntah ing Betawi wiwit anggraita yèn pananggulanging kraman Trunajaya kudu ditumeni.
Ing tahun 1677 ana wadyabala Compagnie menyang Jepara, disénapatèni Cornelis Speelman.
Dhisike Trunajaya arep dirukun, nanging ora gelem. C Speelman nuli prajangjian: lan Sunan Mangkurat I, surasaning prajangjian: Compagnie bakal mitulungi Mangkurat, nanging njaluk liru ragading perang, undhaking jajahan, lan wewenang ing prakara dedagangan.
C. Speelman banjur wiwit merangi kraman, nanging mung bisa ngejègi Surabaya, déné jajahané Trunajaya saya mundhak, malah wis bisa nggepuk Karta, kutha karajaning Mataram.
Upacaraning kraton diboyong menyang Kedhiri. Sunan Mangkurat kèngser, tindak mangulon didhèrèkaké ing Sang Pangéran Adipati Anom.
Mungguh kramané Kangjeng Sunan mau nedya ketemu panggedhéning Compagnie ing Jepara, nanging ana ing dalan séda (tahun 1677) kasarèkaké ing Tegal Arum.
Nganti saprené Mangkurat I isih katelah nama Sunan Mangkurat Tegal Arum.
Sasédané Sunan Mangkurat I Sang Pangéran Adipati Anom gumanti jumeneng nata, jejuluk Sunan Mangkurat II, nanging sasat ora jumeneng ratu, awit kang nganggep mung para kawula kang ndèrèkaké, malah kang rayi Sang Pangéran Puger, kang ana Mataram iya ngaku jumeneng Sunan.
Sunan Mangkurat II banjur tindak menyang Jepara, mundhut tulung marang Compagnie, ngèstokaké dhawuhé kang rama.
C. Speelman saguh mitulungi, nanging nganggo prajangji.

Wosing prajangjian Jepara:
VOC. nganggep ratu marang Mangkurat II
VOC. kena dedagangan ing satanah Mataram, kena nglebokaké dedagangan ora wenang dijaluki béya.
Jajahan VOC. mangidul tekan segara, mangétan tekan Cimanuk, apadéné kutha Semarang sawewengkoné.
GG. Maetsuycker lan kèh kèhing para Liding Raad van Indie ora rujuk karo kareping para Bewindhebber, pangrehing VOC. ana ing tanah Walanda; aliya saka iku Trunajaya wis kegedhén panguwasané, mangka Sunan Mangkurat II wus prasasat tanpa daya, wuwuh wuwuh préntah ing Betawi lagi karépotan ora bisa oleh pitulungan saka nagara Walanda, tur nemu pakéwuh karo Banten.

Ing tahun 1678 GG. Maetsuycker séda digentèni Rijkloff van Goens. Priyagung iku nemeni enggoné nandangi Banten.
Rijkloff lan Speelman padha sabiyantu ngrampungi kraman Trunajaya, aja nganti kedhisikan ditempuh wong Banten.
Rijkloff van Goens banjur ngutus wadyabala gedhé menyang Tanah Jawa Tengah nglurugi Trunajaya.
Trunajaya iya metukaké, nanging suwé suwé keplayu marang Kedhiri.
Kedhiri nuli dibedhah klawan rekasa, nanging Trunajaya oncat ngungsi marang pagunungan saloré gunung Kelut.
Kapitan Ambon aran Jonker kautus ing Kangjeng Susuhunan ngelut playuné Trunajaya.
Dalan dalan sakubengé pandhelikané Trunajaya dijaga prajurit, wusana Trunajaya nungkul.
Kangjeng Susuhunan arep priksa marang Trunajaya nanging bareng disowanaké ing ngarsané, nuli diperjaya ing Sang Prabu piyambak (tahun 1680).
Senadyan ing tahun 1652 wis ditemtokaké yèn Cisédané kang dadi tapel watesé Banten lan jajahan VOC., éwa déné wong Banten iya ora wedi njejarah, mbégal ing sawétané Cisédané.
Ing tahun 1656 kelakon dadi perang nganti tumeka tahun 1659.
Ing salebaring perang mau VOC. meksa durung rukun karo Banten.
Ing wektu samono kang jumeneng ing Banten Sultan Agung Abul Fatah utawa Tirtayasa.
Sang Prabu pancèn ratu peng pengan, kang diudi mumbuling negara lan undhaking jajahan, mulané sengit banget marang Compagnie, awit digalih ngalang alangi pangelaring jajahan.
Saka pambudidayané Sultan Agung kelakon kutha Banten bisa reja lan ramé.
Wong Inggris, Denmarken lan Prasman padha oleh idin dedagangan ana ing Banten.
Nalika kraman Trunajaya Sultan Agung ora gelem nganggep ratu marang Mangkurat II lan mitulungi marang Makasar mungsuhé VOC.
Pangarep arepé yèn prajurit VOC., suda banget, wong Walanda banjur gampang kalahè karo Banten.
Ing sesirepé kraman mau rèhné GG. Spellman wis mangerti sedyané Sultan Agung yaiku arep enggal merangi Betawi, mulané banjur tata tata.
Kabeneran banget ing atasé VOC. ing tahun 1682 ing Banten ana gègèr, jalaran Sang Pangéran Adipati Anom Abdul Kahar (banjur jejuluk Sultan Haji) lan rayiné Sang Pangéran Purbaya rebut kalenggahan Pangéran pati, iya iku biyantu kang rama ngasta papréntahaning negara.
Sultan Haji rekasa banget, awit Sultan Agung mbiyantu Purbaya, nuli Sultan Haji njaluk tulung marang VOC., kang saguh arep nulungi, jangji wong Walanda ing Banten oleh monopolie.
Sultan Agung banjur keplayu dioyak ing prajurit Compagnie.
Bareng kecekel dikunjara ana ing Betawi nganti tekan ing sédané (tahun 1692).
Wosé prajangjian ing tahun 1684 wong Inggris lunga saka Banten, nuli ngalih menyang Bengkulen. Kejaba iku VOC. wenang mèlu ngrembug ruwet rentenging nagara ing Banten. Wiwit ing jaman iku Cirebon uga mèlu ngaub marang VOC.

speelman
Cornelis Speelman


aru_palaka
Aru Palaka
 


 kds penutup
wangsul-manginggil

казино онлайн рулетка на деньгиинтернет магазин косметичкиооо полигон одесса

Kaca Ngajeng

IKON KIDEMANG 2016 A

 
ikon-penanggalan
ikon-piwulang-kautaman
ikon-puspawarna
 ikon-pasinaon
 ikon-referensi
 ikon-naskah-kuno
 ikon-cerkak
 ikon-kesenian
 ikon-galeria
 ikon-kendhang
 ikon-lelagon
 ikon-resep-masakan
 ikon-download

Link Sutresna Jawa

kongres-bahasa-jawa
candi-diy-jateng
sejarah-medang

    Jumlah Pengunjung

9896032
  Hari ini     :  Hari ini :1013
  Kemarin     :  Kemarin :1666
  Minggu ini   :  Minggu ini :5115
  Bulan ini   :  Bulan ini :40813
Kunjungan Tertinggi
04-17-2020 : 6517
Online : 9

Kontak Admin.

email-kidemang