Ki-demang.com : Centhini

Jilid 1 - Kaca : 166

49 Kinanthi

19.
Kèndêl kalanira wêktu |

mangidul minggah ing wukir |

Atunggul araning arga |

nèng ngriku datan alami |

ngalèr ngilèn ngambah arga |

ing Tangkubanprau ardi ||

20.
Mung tri ari gya tumurun |

maring ing Buranggrang wukir |

atanapi wukir Wayang |

sapta ri gya mentar maring |

ngalèr ngilèn anjog arga |

Sanggabuwana ing nagri ||

21.
Kêrawang kang sisih kidul |

nèng kono amung tri ari |

tumurun mangidul tlatah |

Priyangan Pasundhan nagri |

tansah mahawan ing arga |

sru karênan umiyat ing ||

22.
Asrining kang gunung-gunung |

talatah ing Bandhung nagri |

jurang sirung karungrungan |

arga punthuk tinon wilis |

mawèh rêsêping lumampah |

sêngsêm sang kulinèng wukir ||

23.
Ngênirkên sangsayèng laku |

ayêm kang andon lumaris |

wus manjat sukuning arga |

Gêdhe ing Mandhalawangi |

(n)dêdêr karsanya mring puncak |

ing arga Mandhalawangi ||

24.
Tan ana durgama ketung |

lampahnya radyan lêstari |

Gathak Gathuk tansèng wuntat |

prapta ing lambunging wukir |

anon dhukuh sri kawuryan |

rahadyan umanjat malih ||

25.
Praptèng pagagan sang luhung |

pinanggih janma dhêdhangir |

miwah amamatun gaga |

rahadyan ngandika aris |

kaki ulun atatanya |

ingriki ran dhukuh pundi ||

26.
Myang sintên pangagêngipun |

ki dhangir tumênga angling |

bagus ngriki raning dhêkah |

anut namaning kang ardi |

Mandhalawangi punika |

dene kang dhêdhepok wukir ||

27.
Ajar Suganda jujuluk |

paduka kalamun apti |

kapanggih lawan ki Ajar |

kula tur uning rumiyin |

rahadyan manis ngandika |

wawi matura ki dhangir ||

28.
Kèndêl dènnira mamatun |

manggul pacul nyangking kudhi |

nginthir mantuk mring patapan |

lawan ki Ajar wus panggih |

matur yèn wontên dhatêngan |

janma tri sajuga sigit ||

29.
Ki Ajar ngandikanipun |

mara aturana aglis |

papaculmu ulihêna |

kang kinèn umentar aglis |

nyangking kudhinya tarantang |

praptèng pagagan wus panggih ||

Jilid 1 - Kaca : 167

30.
Matur sumangga sang Bagus |

kinèn laju kula irit |

wus kèrit lampahnya radyan |

Gathak Gathuk anèng wuri |

Ki Ajar Suganda mapak |

sungsung guyu asasanti ||

31.
Nyawurakên arum-arum |

ngigêl lir mêrak kêsimpir |

wus tundhuk asta cinandhak |

rahadyan tandya kinanthi |

Gathak Gathuk suka mulat |

dupi wus prapta ing panti ||

32.
Linênggahakên ing salu |

Ki Ajar wacana aris |

teja-teja sulaksana |

tejaning anyar kaèksi |

ing ngêndi kanang pinangka |

lan sapa sinambating sih ||

33.
Rahadyan manis umatur |

kula nama Jayèngrêsmi |

sangking ing Giri Parapyan |

ngupadosi kadang anis |

jalêr Jayèngsari nama |

kang èstri ran Rancangkapti ||

34.
Ki Ajar dangu tan muwus |

gèdhèg-gèdhèg ngandika ris |

sira kulup dinarima |

saka ing pangira mami |

lawas enggale kapanggya |

tur wus padha sinung luwih ||

35.
Mungguh kang dadya sêdyamu |

sira kulup marang ngêndi |

rahadyan matur manêmbah |

sêdyaulun dhatêng Kawis |

ananging dèrèng uninga |

nglantur (ng)gambuh ing pawarti ||

50 Gambuh

1.
Ing Karang iku kulup |

tlatah Bantên pungkas kulonipun |

tanah Jawa wus tan ana nagri malih |

ing kono ana wong luhung |

sudibya ngèlmu kinaot ||

2.
Alim oliya tuhu |

amumpuni ing sakèhing ngèlmu |

tan kuciwa apa sakarsaning janmi |

darbe putra juga jalu |

ibune tumêkèng layon ||

3.
Wusing akir kang sunu |

tansah dènnya mêmatiragèku |

alêlana kongsi tumêka saiki |

durung ana wartanipun |

ulihe mring Karang dhepok ||

4.
Elingku namanipun |

Kyagêng Karang Sèh Ibrahim Ibnu |

Abubakar asli saking nagri Aib |

wus lawas (ng)gonne dumunung |

anèng Karang adhêdhepok ||

Jilid 1 - Kaca : 168

5.
Kapasang yoga kulup |

karsanira marang Karang gunung |

pruhitaa sayêkti langkung utami |

nanging kulup aywa banjur |

nyatakêna kandhaningngong ||

6.
Sidike kang linuhung |

manêngkunga ana Salak gunung |

têmbe sira wus tartamtu dènpondhongi |

linuru marang sang luhung |

binêkta mring Karang dhepok ||

7.
Rahadyan lon umatur |

bilih parêng karsanta sang wiku |

ulun mangkat samangke mring Salak wukir |

Ajar Suganda angguguk |

iku ambêke wong anom ||

8.
Tan mikir baya kewuh |

sayêktine sira durung wêruh |

nanging aywa dadi sumêlangmu kaki |

aku kang ngêtêrkên besuk |

kampir mring tilas karaton ||

9.
Ing Pêjajaran kulup |

mung angkate kudu ri panuju |

ing petungan iladunine kang olih |

rahadyan manis umatur |

sakarsa ulun rumojong ||

10.
Paranta etangipun |

iladuni ing wawatonipun |

Kyai Ajar Suganda ngandika aris |

sajroning sêsasi iku |

dina sapta winiraos ||

11.
Upama tanggal nuju |

ari Sukra kawite kaetung |

Sukra siji raharja watêkirèki |

Sukra kaping kalihipun |

nuju satruning Hyang Manon ||

12.
Sukra kang kaping têlu |

manggih pati Sukra kaping catur |

akèh ingkang samya sarju atitilik |

Sukra kaping limanipun |

raharja Tumpak ginantos ||

13.
Tumpak sapisan iku |

satruning Hyang Tumpak ping dwinipun |

tuna luput Tumpak tri manggih prihatin |

Tumpak ping catur rahayu |

Tumpak kaping panca manggoh ||

14.
Wahyu Dite winuwus |

Dite ping sapisan tuna luput |

Dite kaping dwi raharja Dite ping tri |

manggih susah Dite catur |

raharja sasolahing wong ||

15.
Dite ping pancanipun |

satruning Hyang gantya ri Somèku |

Soma kaping sapisan tuna tan kenging |

Soma kaping dwi rahayu |

Soma ping tri susah manggoh ||

Jilid 1 - Kaca : 169

16.
Soma kang kaping catur |

raharjadi Soma ping limèku |

manggih pati gantya Anggara winarni |

Anggara ping pisan iku |

satruning Allah sayêktos ||

17.
Anggara dwi rahayu |

kang Anggara kaping katrinipun |

papêgatan Anggara ping caturnèki |

raharja Anggaranipun |

ping lima amanggih layon ||

18.
Gantya ri Budanipun |

Buda pisan manggih dosanipun |

Buda kaping dwi raharja Buda ping tri |

manggih pati Buda catur |

raharja tan na wiraos ||

19.
Buda ping limanipun |

satruning Hyang gantya Rêspatèku |

Rêspati kang sapisan amanggih tuni |

Rêspati ping kalihipun |

satruning Allah sayêktos ||

20.
Rêspati tri rahayu |

Rêspati kaping catur manggih ru |

Rêspati kaping lima satruning Widdhi |

wus kêmput dina pipitu |

ri tanggal ètang sawiyos ||

21.
Lamun (nd)haupkên sunu |

luwih parlu miliya kang sarju |

manggih ayu raharja akèh wong tilik |

iku salah siji kulup |

èstu datan walangatos ||

22.
Rahadyan malih matur |

wontên tiyang mayu griyanipun |

nganthêng-nganthêng ngêntosi mangsa prayogi |

kadi paran kang kinayun |

têka mangsa kang dènantos ||

23.
Sang wiku ngandika rum |

wêwatêke mangsa kanggo mayu |

awit Kasa tumêka Sadha-nirèki |

dhewe-dhewe watêkipun |

piyarsakna sun cariyos ||

24.
Mangsa Kasa kang umur |

patang puluh siji dina iku |

nglamat pênêt warêdèn barang pakarti |

salamêt sarta sarêju |

mangsa Karo winiraos ||

25.
Trilikur ari umur |

ngalamate tukaran katêmpuh |

pakewuh gung mangsa Katiga winarni |

patlikur dina kang umur |

ngalamat kobongan awon ||

26.
Kamalingan kablurut |

mangsa Kapat slawe dina umur |

nglamat luwih bêcik tur dinunung ing Sri |

lan rêjêki tur rahayu |

wrêdèn anak jalu wadon ||

Jilid 1 - Kaca : 170

27.
Mangsa kalima umur |

pitulikur dina nglamatipun |

sugih anak tur sinungan slamêt nênggih |

mangsa Kanêm ingkang umur |

pat puluh tri ari mangko ||

28.
Ngalamat kadang karuh |

akèh wèwèh kang mangsa Kapitu |

padha umur patangpuluhtêlu ari |

ngalamat kèh pakèryèku |

akèh lulungan ingkang wong ||

29.
Nèng wisma datan kaur |

marga akèh prakara kang barung |

mangsa wolu umure nêmlikur ari |

nglamat tan na èstrinipun |

utawa pêgat wis layon ||

30.
Mangsa Kasanga umur |

slawe ari de nglamatipun |

prihatinan kalongan sakalir-kalir |

mangsa Kasadasa umur |

patlikur ari kinaot ||

31.
Ngalamat luwih ayu |

ing sabarang sêdyanira rawuh |

tur salamêt saanak rayatirèki |

tulus kang sarwa tinandur |

mangsa Dhêstha winiraos ||

32.
Trilikur hari umur |

ngalamate sangêt sangaripun |

gêringan tur yèn roga tan antuk jampi |

malah têkèng ajalipun |

mangsa Saddha cinariyos ||

33.
Umure patang puluh |

siji ari de ngalamatipun |

susahan tyas pisah lan batihirèki |

êndi ta ingkang kinayun |

pênêt awon wus kacriyos ||

34.
Rahadyan aris matur |

kang prayogi patut dipun ênut |

mring raharja rèhning wênang nandhing milih |

lamun nrajang kang tan arju |

yèn tiwas kaparan tutoh ||

35.
Nalika anon ulun |

masjid Dêmak saka srambinipun |

kajawine rarênggan pinatra asri |

wontên sastra ungêlipun |

Kori Roro Gawening Wong ||

36.
Umpak kori lumêbu |

ugi wontên sasêratanipun |

mungêl Patra Kinarya Rupa Gêlapi |

kadi paran kajêngipun |

Ki Ajar mijil kang raos ||

51 Mijil

1.
Iku kulup sangkalaning warsi |

pangetungku mêngko |

kori sanga loro lugu bae |

gawe papat njupuk saka karti |

wong watêke siji | dadi angka taun ||

Jilid 1 - Kaca : 171

2.
Sèwu samas sangalikur kaki |

de umpak kang ngisor |

patra siji kinarya papate |

rupa papat njupuk warna ugi |

dadi papat malih | gêlap siji iku ||

3.
Pangetungku umpake kang kori |

nalikane dados |

tahun sèwu patangatus luweh |

patang puluh punjule sawiji |

kulup ingsun mirit |

candrasangkalèku ||

4.
Radyan (n)dhêku sarwi matur aris |

jatosana ingong |

ingkang candrasangkala watêke |

sang awiku angandika malih |

kawruhana kaki |

candrasangkalèku ||

5.
Awit watêk sawiji têkaning |

sapuluh wus maton |

yèn sapuluh êdas panulise |

utawa nul ingkang angarani |

ingsun wêdhar kaki |

lawan wardinipun ||

6.
Watak siji rupa rupa yêkti |

candra wulan kaot |

sasi jangkêp lèk nabi wudêle |

sasa lintang dhara wêtêng kaki |

bumi lêmah iki |

buddha iku luhung ||

7.
Ronning godhong mèdi iku silit |

iku buntut yêktos |

dara pêksi dara sayêktine |

janma uwong eka tuduh siji |

wak badan sadêmi |

suta anak tuhu ||

8.
Siti lêmah wêdhèn de awani |

akêndêl kinaot |

wungkulan wutuh wulan wardine |

wulan têmên niyat iku yêkti |

tunggal kabèh lirring |

watak ji sadarum ||

9.
Gantya watak loro kang winarni |

netra mripat karo |

caksu iku suluhan netrane |

nayana pan ulat têgêsnèki |

sikara tangan-dwi |

buja iku bau ||

10.
Paksa uwang drasthi iku alis |

ama pasu mangko |

locana rang-uranging matane |

kang carana têgês athi-athi |

karna kuping kalih |

karni iku sungu ||

11.
Miwah têgês ambaning kang kuping |

anêbah jinatos |

talapukaning netra kaliye |

kang talingan pangrunguning kuping |

mata netra ugi |

lèn tangan alugu ||

12.
Lar atêgês wuluning suwiwi |

anêmbah wot sinom |

miwah mangabêkti ing têgêse |

suku loro sikil karo kaki |

gantya watak katri |

kang winarnèng têmbung ||

Jilid 1 - Kaca : 172

13.
Bahni gêni pandhe nambutkardi |

pawaka nyrêmomong |

gêni pucaking arga yêktine |

siking upêt myang têkên kang wardi |

guna iku gêni |

agaran satuhu ||

14.
Dahana tanpa sangkan kang gêni |

trining rana tunon |

miwah gêni paprangan wardine |

uta lintah ujêl wêlut yêkti |

anauti cacing |

jatha iku siyung ||

15.
Miwah gêni winadhahan kaki |

weddha gêni pawon |

miwah sêrat papakêm têgêse |

nalagni gêni panasing ati |

utawaka gêni |

wong manggang puniku ||

16.
Kayalenna balubuking gêni |

punika jinatos |

gêni diyan tiga têlu bae |

kang uninga gêni obor kaki |

gantya kang winarni |

ingkang watak catur ||

17.
Wedang banyu panas têgêsnèki |

sagara ku babo | banyu ingkang ngidêri jagade |

karti banyu sumur dene sukci |

we padasan yêkti |

jaladri liripun ||

18.
Banyu rawa nadi banyu kali |

hèr udaka manggon |

sapucuking ancala wardine |

nawa banyu adhêm ingkang wêning |

samudra winardi |

banyu têlêng iku ||

19.
Jalanidhi we angêdhung kaki |

waruna ing mangko |

katêlah ing têmbung warni dene |

têgês banyu sawangan toyadi |

we jêmbangan yêkti |

o ana toya truh ||

20.
Waudadi wêrdine kakalih |

we pancuran karo |

we dèrèsan krambil lawan arèn |

sindu banyu-susu dene warih |

iku banyu krambil |

de kang padon catur ||

21.
Tasik sagara miwah awardi |

ingkang banyu oyot |

catur yuda keblat pat wardine |

pat sakawan gantya kang winarni |

watak lima kaki |

kawruhana iku ||

22.
Buta wil lanang kang siyung dening |

Pandhawèku babo |

atmajendra Pandhu tatalêre |

gêtih otot ati kêtêg tuwin |

pramana tanapi | mangsa kalimèku ||

Jilid 1 - Kaca : 173

23.
Wisaya panggawe dene indri |

bayuning kang panon |

yaksa wil wadon mawa siyunge |

sara landhêp maruta pan angin |

ngirit ganda wangi |

pawana ngin ribut ||

24.
Gana wana gung margana angin |

nèng dadalan manggon |

samirana ngin ngilangkên riwe |

warayang pan sanjata sayêkti |

panca lima kaki |

bayu têgêsipun ||

25.
Angin kang manjing mêtu sayêkti |

wisikan jinatos |

wuruking bapa mardi lwiring rèh |

gulingan angin mêtu jinêmrik |

lima gangsal kaki |

watak nêm winuwus ||

26.
Masa mangsa nênêm sad rasêki |

rasa nênêm manggon |

winaya ranning mangsa kanême |

miwah anggang-anggang iku kaki |

gana tawon yêkti |

de têgêsing rêtu ||

27.
Awor miwah yêk-uyêkan kaki |

anggas iku sato |

bêr-ibêran myang kayu glinggange |

oyag obah karêngya kapyarsi |

rinêngga tanapi |

kaupakarèku ||

28.
Pangrarasing nêm ya pangrarasing |

watak kanêm mangko |

tahên iku kayu taun radèn |

wrêksa kayu kang tinêgor kaki |

prabatang jinarwi |

iku kayu rubuh ||

29.
Malang anèng dadalan gumuling |

kilating nêm babo |

lilidhahing mangsa kanêm dene |

lona pêdhês mla kêcut kang wardi |

tikta iku pait |

kyasa gurih tuhu ||

30.
Dura asin sarkarèku manis |

watak pitu mangko |

ardi gunung urut pasisire |

prawata gunung têpung samyardi |

turanggèku wajik |

giri gunung agung ||

31.
Rêsi têgês pandhita kang suci |

angsa banyak yêktos |

kang biksuka sapi cala lwire |

sikil gunung imawan imasri |

nèng pucuking wukir |

sapta ya pipitu ||

32.
Pandhita putus yêktining wardi |

swara wiku kalok |

gora agung muni iku lire |

pandhita kang amumuruk kaki |

swa kuda kabiri |

tungganganing gunung ||

33.
Iku têngah-têngahaning wukir |

wiku lire mangko |

pandhita ing gunung sayêktine |

ya pipitu ya pipitu sami |

gantya kang winarni | kang wawatak wolu ||

Jilid 1 - Kaca : 174

34.
Naga ula gêng panagan kaki |

gyan ula gêng kaot |

salira manyawak basu têkèk |

myang atêgês kumarèng nagari |

tanapi araning | kang mangsa kawolu ||

35.
Tanu bunglon murti cêcak singgih |

kunjarèku gêdhong |

myang atêgês kandhanging gajahe |

gajah-gajah nèng wantilanèki |

dipangga marêngi |

tinitihan ratu ||

36.
Èsthi gajah kang dènpalanani |

samadya jinatos |

gajah ana têngahing wanane |

manggala gajah binêkta jurit |

dwiraddha jinarwi | gajah mêta iku ||

37.
Kang bujangga ula lanang kaki |

brahmanastha manggon |

pandhita sing sabrang wolu kèhe |

dwipara gajah binêkta maring |

pacangkraman kaki |

liman têgêsipun ||

38.
Gajah binêkta midhang sayêkti |

dening sang akatong |

lan ula ula lanang têgêse |

myang atêgês karo ula yêkti |

gantya kang winarni |

watak sanga iku ||

39.
Kang rumiyin trustha lènging bêdhil |

trusthi lènging dêmon |

muka rai gapura lawange |

ratu wiwara lèng sakèthènging |

dwara lènging panti |

nanda lèng kodhok gung ||

40.
Wilasita lèng kumbang sayêkti |

kang guwa jinatos |

lèng patapan agolong samunne |

lodra aluraning we sayêkti |

gatra lènging gangsir |

êlèng lènging sêmut ||

41.
Rong lèng ula song lèng landhak yêkti |

trusan lawanging wong |

bubutulan yèku angka lire |

inggih punika wilangan yêkti |

babahan lèng maling |

hawa sasangèku ||

42.
Bolonganing sarirèng sujanmi |

mangkya winiraos |

watak sapuluh kang pinurwèng rèh |

boma sukêt mati sunya sêpi |

gagana kang langit |

kesisan ing mêndhung ||

43.
Barakan tan katon ingkang warni |

adoh têbih mangko |

ing langit iya ing langit bae |

ana tan katon tan kêna yêkti |

kang windu jinarwi |

tumbuking kang taun ||

44.
Anèng wiyat langit kalimputing |

mêndhung angêmu troh |

widik-widik katon gya ilange |

malêtik satêngahing wiyati |

sirnèng gaganèki | sirnèng langit iku ||

Jilid 1 - Kaca : 175

45.
Sagunging das sakathahing kang nir |

walang mêsat kang hos |

anggusah watak sapuluh lire |

iya watak sapuluh sayêkti |

sagung atêngêr nir | awatak sapuluh ||

46.
Lamun karya sangkalaning warsi |

unine pinathok |

kang rumuhun nèng ekan dununge |

nulya dasan sapiturutnèki |

nanging kêcapaning | ekan dhawah kantun ||

47.
Radèn Jayèngrêsmi matur malih |

dhuh ri sang kinaot |

kadi paran punika kajênge |

dene wêlut sami lawan agni |

sapiturutnèki | katrangna jrudêmung ||

52 Jurudêmung

1.
Sang wiku mèsêm lingira |

mungguh sasurupaningsun |

layang Candragêni iku |

kang ambabar katrangannya |

ing candrasangkala mau |

kang mawa kêkawin têmbang |

Kusumawicitra linuhung ||

2.
Etunge laku rowêlas |

kacarita duking dangu |

anggitannya Maha Wiku |

Wêrda Êmpu Wilasaya |

pujangga putus ing kawruh |

ing nagri Purwacarita |

sangking karsanya sang Prabu ||

3.
Widhayaka kang paparab |

Aji Isaka puniku |

wus dianggit duk ing ngayun |

dumadi candrasangkala |

ananging ta jarwanipun |

durung mawa karêpira |

ingkang dadi sababipun ||

4.
Ing watêg durung ginêlar |

krana kurang wijangipun |

mila linaras kang urut |

wit siji têkèng sadasa |

ingkang nunggal rasanipun |

amung ginarba kewala |

kang anunggal rahsanipun ||

5.
Tinêrangakên samoa |

miwah tatêmbunganipun |

kang padha amawa kayun |

apan jinèjèrkên wêtah |

dak urut kadi ing ngayun |

awit ing watak sajuga |

tumêka watak sapuluh ||

6.
Watak sawiji winarna |

rupa têgêsipun wujud |

yèku uruping cahyèku |

mula dadya watak juga |

dene ta cahya puniku |

dumadya tandhane gêsang |

ingkang tumitah sadarum ||

7.
Candra wêrdi lèk purnama |

tanggal limalas puniku |

mula dadi watak iku |

sawiji awit duk kuna |

(ng)gonne Dèwi Sri tumurun |

matêdhakkên wiji dadya |

ri wijèning manungsèku ||

Jilid 1 - Kaca : 176

8.
Sasi lèk jangkêp wêrdinya |

ya etung sêsasi muput |

mula dadi watak iku |

sawiji dene amulya |

anganakakên sitangsu |

sapisan manèh lir ngarsa |

mangkya nabi wêrdinipun ||

9.
Wudêl mula dadi watak |

sawiji de wudêl mau |

ginawe têrsandhanipun |

asma sapisan duk jabang |

yèn wus pupak pusêr sinung |

aran saprayoginira |

nulya sasa têgêsipun ||

10.
Lintang mula dadi watak |

siji dene wujudipun |

jèn-ijèn sajuru-juru |

katon sangking madyapada |

padha lintang aranipun |

de dhara wêtêng wêrdinya |

mula dumadi puniku ||

11.
Watak sawiji sanyata |

de nampani sarinipun |

sarahsaning siji iku |

mangkya bumi wêrdi lêmah |

mulane lêmah puniku |

dumadi watak satunggal |

anuwuhkên sakèhipun ||

12.
Wiji tanêm tuwuh ika |

mangkya buddha wêrdi purus |

utawa luwih puniku |

mula dadi watak juga |

dene ta luwih puniku |

minangka wijèning janma |

ingkang ronning wêrdinipun ||

13.
Cahyaning godhong mulanya |

dadi watak siji iku |

de têrsandha uripipun |

tanêm tuwuh thuthukulan |

lamun katon godhongipun |

iku tandha wiji gêsang |

yèn godhong tan katon lampus ||

14.
Mèdi jubur wêrdinira |

dene kanggo marganipun |

susukêr sangking dharèku |

de iku buntut têgêsnya |

yèku êpoke kang buntut |

kang masthi amung sajuga |

mangkya dara têgêsipun ||

15.
Apan iya pêksi dara |

mula dumadi puniku |

watak siji dene purun |

ngayom kulina manungsa |

de janma wong wêrdinipun |

mula dadya watak juga |

pipijèn titah Hyang Agung ||

16.
Eka sawiji wêrdinya |

utawa pinardèn tuduh |

de wak suta wêrdinipun |

anak lawan awak tunggal |

saka wiji dadinipun |

de siti lêmah wêdhènnya |

mula dumadya puniku ||

17.
Watak sawiji de bisa |

amanjila wujudipun |

gya awani wêrdinipun |

ya wani utama surya |

mula watak sawijiku |

sorot amijangkên marang |

ing wujud sajuru-juru ||

18.
Yèn wungkulan têgêsira |

wuwutuhan mulanipun |

dadi watak sawijiku |

de isih wutuh wujudnya |

nyata têmên tunggallipun |

wêrdi iku kabèh tamat |

watak kakalih winuwus ||

Jilid 1 - Kaca : 177

19.
Netra wêrdining paningal |

mulane dumadi iku |

watak kwajibanipun |

mêrêm lawan mêlèk ika |

caksu pasuluhan èstu |

mula dadi loro watak |

de ana rêrêgêdipun ||

20.
Warna loro blobok waspa |

de nayana ulat èstu |

ugêring ulat puniku |

rong prakara bêcik ala |

sikara tangan dwi iku |

kwajibane rong prakara |

mêgar atanapi mingkup ||

21.
Buja bau wêrdinira |

mula loro watakipun |

nguwati tangan ro mau |

paksa uwang wêrdinira |

mula dumadi puniku |

watak karo de pedahnya |

rong prakara kang rumuhun ||

22.
Ngingkêmkên tangkêping waja |

mêngakên angaping tutuk |

drasthi alis wêrdinipun |

mula dadi dwi kang watak |

dene mimbuhi satuhu |

kasigitan rong prakara |

ngêkêr netya kalihipun ||

23.
Muwuhi prabaning gwaya |

mangkya ama têgêsipun |

papasu iya puniku |

pangul ngisor pasuluhan |

mula dumadi puniku |

watak loro de minangka |

siringing netya dwinipun ||

24.
Mangkya locana wêrdinya |

urang-uranging netrèku |

yèku lalu-kinanipun |

maripat têngên lan kiwa |

mula dumadi puniku |

watak loro dene bisa |

amosikên idêpipun ||

25.
Wênganing idêp sapisan |

dadya pangawasanipun |

kaping kalih ingkêmipun |

dumadya tatampingira |

sakèh rêrêgêd sadarum |

mangkya carana wêrdinya |

athi-athi milanipun ||

26.
Mila dadya dwi wataknya |

awit athi-athi iku |

karya pasrèning mukèstu |

rong prakara kang sapisan |

gawe lulungidanipun |

pasuryan kaping kalihnya |

dadya kêkêring cahyèku ||

27.
Karna rêngganing talingan |

dadine ro watêkipun |

awit rêngganing karnèstu |

duk kuna sumping lan sêngkang |

dene karni wardinipun |

ambaning kuping milanya |

dadya watak loro iku ||

28.
Bisa nampani surasa |

lawan pangrasa puniku |

de anêbah têgêsipun |

talapukan kang kaprênah |

ing ngisor idêp kang wulu |

luhuring kang urang-urang |

mula loro watêkipun ||

29.
Jalaran puniku milya |

anglawani solahipun |

padhang pêtênging netrèku |

sapisan ngrèh wênganira |

paningal kalaning wungu |

ping dwi angrèh rêming netra |

kalanira ayun turu ||

Jilid 1 - Kaca : 178

30.
De talingan têgêsira |

pangrunguning kuping èstu |

mula loro watêkipun |

awit iku amiyarsa |

rong prakara ala-ayu |

dene maha wêrdinira |

ambaning paningalipun ||

31.
Mula dadya ro kang watak |

de ngêmbani pramanèku |

rong prakara kang rumuhun |

kêdhap ya ubênging tingal |

ingkang ijo warnanipun |

kang kaping pindhone kilat |

maniking tingal kang pingul ||

32.
Lèn tanganna têgêsira |

kêplok yèku karêpipun |

suka lan susah puniku |

êlar wulu suwiwinya |

de dadya ro watêkipun |

rong prakara karyanira |

mêgar atanapi mingkup ||

33.
Kanggone dadya panambak |

adhêm mring dayaning mabur |

nêmbah suku karo iku |

angabêkti dalamakan |

gawe kuncup dwi astèku |

watak loro pan wus tamat |

rahadyan nêmbah umatur ||

34.
Watak juga lan kalihnya |

solah miwah bawanipun |

condhong lawan rahsanira |

sang wiku ngandika dhaup |

mangkya watak tri kawêdhar |

sinom salinne kang pupuh ||

53 Sinom

1.
Bahni gêni pandhe ika |

mulane dadya watak tri |

asal sangking tri prakara |

saking pangreka kang dhingin |

yaiku gêni saking |

thithikan agarannipun |

pindho sangking sarana |

yèku arêng de kaping tri |

pangolahe angin sangking ingububan ||

2.
De pawaka wêrdinira |

gêni sapucaking ardi |

mula dadi watak tiga |

wit sangking têlung prakawis |

agni sasalat sangking |

walirang ping kalihipun |

saka gêni dudupa |

panuwun puja sêmèdi |

tri bêdhiyan sarananing kaasrêpan ||

3.
Siking gêni upêt ika |

mulane dadya watak tri |

wujuding upêt triwarna |

mancung sêpêt ontèl kluwih |

guna agaran gêni |

tri prakara dadinipun |

saka panasing asap |

saka sêrêting piranti |

saka kawul gênêpe katiga warna ||

Jilid 1 - Kaca : 179

4.
Dahana pan gêni salat |

mulane dadya watak tri |

wit sangking katri prakara |

sapisan saka sumuking |

hawa panasing bumi |

kadwi saka sumukipun |

ing watu gêni ika |

kaping tri saka sumuking |

kang walirang gathuk dadya gêni salat ||

5.
Trining brana pyu paprangan |

mulane dadya watak tri |

anane saka tri warna |

prakara saka kasêktin |

dwi têmpuhing saradhi |

tri pambêsmining sawèku |

uta têgêse lintah |

mula dumadi watak tri |

untunira ngisor loro (n)dhuwur juga ||

6.
Kwajibane tri prakara |

napêl molah ganda bangkit |

ujêl wêlut têgêsira |

mulane dadya watak tri |

dene ta andarbèni |

daya tri prakara iku |

panglunyon mulèt rosa |

anauti wrêdi cacing |

mula dadi watak têlune de darbya ||

7.
Kawajiban tri prakara |

nglêkêr mulur mangkêrêt tri |

mangkya jatha wêrdinira |

gêni winadhahan yêkti |

de dadya watak katri |

gêni arêng kang rumuhun |

kalih gêni winadhah |

têlu kang pinêdah kardi |

ambêbakar manggang sapanunggalannya ||

8.
Wedha gêni pawon ika |

dene ana warna katri |

kang gêni kayu kalawan |

cêngkorongan pawon gêni |

katri laweyan gêni |

de nalakni wêrdinipun |

gêni panasing manah |

mula dumadya saka tri |

kadadeyanira saka tri prakara ||

9.
Dhingin saka pangabaran |

dwi pangobong saka sêngit |

tri saka pangumbar hawa |

utawaka wêrdinèki |

gêni manggang mulaning |

dumadi watak tri yèku |

gêni kayu kalawan |

arêng sujèn jangkêp katri |

kayalena wêrdi gêni balubukan ||

10.
Mula dadi watak tiga |

de gêni blubukan asring |

kaanggo têlung prakara |

ngêpès (m)bênêm ambakari |

apan gêni diyan iku |

mula dadi tri watak |

de wujuding sorot katri |

biru kuning abang jangkêp kaping tiga ||

11.
Pungkasan tiga uninga |

wêrdi gêni thithikan tri |

watu gêni kawul waja |

watak sakawan winarni |

wedang ingkang rumiyin |

banyu panas wêrdènipun |

de dadya watak papat |

sakawan dayanirèki |

matêngakên umob molah kumarangsang ||

Jilid 1 - Kaca : 180

12.
Sagara we pakumpulan |

banyu saka patang warni |

tuking kali tuk bêngawan |

tuking pancuran myang riris |

mangkya katri winarni |

banyu sumur dene iku |

kaanggo patang warni |

pangangson padusan tuwin |

pangasahan sakawane pangumbahan ||

13.
Sukci wêrdi we padasan |

de kangge patang pasukci |

kêmu raub wisuh tangan |

lawan masuh sukunèki |

jaladri wêrdinèki |

banyu angêndhong yaiku |

angêndhong we sakawan |

banyu udan banyu kali |

banyu êtuk kalawan banyu bêngawan ||

14.
Dadi banyu kali ika |

mula papat watêknèki |

dadya pasucèn sakawan |

padusan angungumbahi |

angongolah kinardi |

angombèni kewanipun |

hèr banyu pucuk arga |

dadya watak papat awit |

pucuk arga ana banyu patang rupa ||

15.
We kawah banyu pamuja |

banyu pêdhut banyu riris |

nawa wêrdi banyu tawa |

yèku we tuk umbul tuwin |

pancuran sumbêrnèki |

de samodra wêrdi banyu |

ingkang ngidêri jagad |

keblat papat dènubêngi |

apan sami kataman banyu samodra ||

16.
Jalanidhi banyu ingkang |

bênêr yèku saka riris |

lan kali êtuk bangawan |

dene warna wêrdinèki |

banyu sawangan nênggih |

saking kali rêmbêsan tuk |

sakawan pasumbêran |

de toya wêrdinirèki |

banyu ing jêmbangan kanggo suci badan ||

17.
Adus raub awak-awak |

kanggo wisuh jangkêpnèki |

wahana yèku we udan |

angsal sakawan prakawis |

saka kukusing agni |

myang kukusing tanêm tuwuh |

saka kukusing toya |

papate kukusing bumi |

mangkya wau dadi wêrdi we dèrèsan ||

18.
Saking amèr kapanasan |

saking kapêlêg ing angin |

saking praboting baskara |

susumubing bun mungkasi |

de sindu wêrdinèki |

banyu susu dene iku |

wit saka pat prakara |

dhingin saka srana jampi |

tuntuming bayu wuwung sari tatêdhan ||

19.
Warih wêrdi banyu klapa |

dene atêrira warih |

puniku rambah kaping pat |

wiwit bluluk banjur cêngkir |

dawêgan miwah krambil |

dene tasik wêrdinipun |

banyu oyot jalaran |

kang dhingin tarik-tinarik |

iya saking purusan sakawan warna ||

Jilid 1 - Kaca : 181

20.
Têmah ngringêt dadya toya |

yèku saka gêni angin |

banyu tanapi bantala |

catur we keblat winardi |

keblat papat sayêkti |

pan ana sagaranipun |

yogya pat dene ana |

jaman yoga pat prakawis |

jaman tirta dwara kali karta tamat ||

21.
Watak kalima winarna |

buta apan wus sajarwi |

mula dadi watak lima |

dene iku bisa nunggil |

kalima bangsa nênggih |

sèluman myang bangsa mabur |

nunggal bangsaning kewan |

bangsaning buburon warih |

de limane bisa nunggal lan manungsa ||

22.
Pandhawa wêrdi putra sang |

Pandhu Dewanata Aji |

lima juga Sri Ngamarta |

dwi Dyan Sena tri Pamadi |

nunggal sayayah bibi |

kang dwi lèn bibi puniku |

kacatur Dyan Nangkula |

Sadewa kalimanèki |

mangkya tata gêtih otot wêrdinira ||

23.
Ing netya ngolah pramana |

ing lidhah ngolahkên angling |

ing tangan ngolah (ng)gauta |

ing suku ngolahkên linggih |

utawia lumaris |

ing prêji ngolah rahsèku |

mangkya gati wêrdinya |

kêkêtêg de dunungnèki |

anèng tênggok jaja ugêl-ugêl ngasta ||

24.
Gêl-ugêl sikil kalawan |

ing planangan limanèki |

èndri bayu ingkang mata |

dene pakumpulan saking |

ing irung tuwin kuping |

pasuryan myang saking kalbu |

yaksa wêrdi danawa |

wados asisiyung nênggih |

ditya wandu mila dadya watak lima ||

25.
De dadya panunggulira |

ditya sakawan bupati |

limane piyambakira |

sara landhêp wêrdinèki |

nalika jaman nguni |

gaman kang ran sara iku |

landhêp limang wadana |

de maruta wêrdi angin |

kang kairid gandane kang sêkar gangsal ||

26.
Sêkar jawah saking Jwata |

sêkar amyang taman sari |

sêkar bago pangukupan |

sêkar gêlung lawan sari |

sêkaraning jinêmrik |

de pawana wêrdinipun |

angin drês iya ika |

saka keblat myang ing nginggil |

bana iku alas agung wêrdinira ||

27.
Mula dadi watak lima |

babaya limang prakawis |

ula macan asu ajag |

danawa lawan panjawi |

margana wêrdinèki |

angin ana ing dêlanggung |

yèku napas kang mêdal |

ing pancadriyanirèki |

samirana wêrdi angin kang ambuwang ||

28.
Karingêt limang panggonan |

rai bau jaja gigir |

suku jangkêpe kalima |

warayang wêrdinirèki |

sanjata de landhêping |

balimbingan ana catur |

limane pucukira |

de panca bayu sayêkti |

kang kaanggêp putra Hyang Bayu kalima ||

Jilid 1 - Kaca : 182

29.
Sawiji wil Jajahwrêka |

Kapi Anoman kakalih |

katri Wukir Maenaka |

catur Sètubanda èsthi |

Bratasena mragili |

de wisikan wêrdinipun |

wangsit guru limang bab |

tuduh kadadeyanèki |

dêdunungan iya iku bawa lima ||

30.
Gulingan dene wêrdinya |

paturon nênggih wong guling |

pêpêt pancadriyanira |

lilima ingkang mungkasi |

etang lima wus jarwi |

ji loro lu pat limèku |

wus titi watak lima |

watak nêm mangkya winarni |

salin têmbang amrih mamanising kata ||

54 Dhandhanggula

1.
Masadrasa wrêdi kang binukti |

rasa nênêm prakara yaika |

rasaning sêga iwake |

rasaning wijinipun |

rasaning kang godhongan tuwin |

rarasaning dadèrèsan |

wowohan nêmipun |

winayang wêrdi gang-anggang |

awit saka sikile iku nêm iji |

guna awon wêrdinya ||

2.
Dene ingkang mangsa kanêm yêkti |

nawu madu sinungkên anaknya |

de rêtu awor wêrdine |

campuring kanang kayun |

kang rumuhun grêngsênging dhiri |

dwi ajuning kang manah |

tri ajuning purus |

catur ajuning paningal |

kalimane ajuning tangan nêmnèki |

ajuning sukunira ||

3.
Hoyag wêrdinira obah yêkti |

gêtêring pangadêg myang pramana |

pamiyarsa panggandane |

pangrasa badannipun |

gya karêngya karungu wêrdi |

iya nênêm prakara | wisikan karuhun |

amuwung wulang utama |

myang karungu wawangsite ujar manis |

pangraras ngalêmbana ||

4.
Namaning nênêm yèku namaning |

pala nênêm kasimpar baruwah |

gumantung palawijane |

myang kucila kirnèku |

tahên kayu taun winardi |

wrêksa kayu têgoran |

lèn prabatang kayu |

rubuh malang ing dêdalan |

pan ginêrba kayu nênêm wataknèki |

lire ingkang mangkana ||