Ki-demang.com : Centhini

Ngundhuh Serat Centhini PDF

ngundhuh-serat-centhini

Kaca Ngajeng

kaca-ngajeng

Ringkasan Serat Centhini

ringkasan-serat-centhini

Resensi / Ulasan Serat Centhini

resensi-serat-centhini

Pupuh Surat Centhini

pupuh-surat-centhini-01
pupuh-surat-centhini-02
pupuh-surat-centhini-03
pupuh-surat-centhini-04
pupuh-surat-centhini-05
pupuh-surat-centhini-06
pupuh-surat-centhini-07
pupuh-surat-centhini-08
pupuh-surat-centhini-09
pupuh-surat-centhini-10
pupuh-surat-centhini-11
pupuh-surat-centhini-12

    Jumlah Pengunjung

0434705
Hari ini     :Hari ini :105
Kemarin     :Kemarin :69
Minggu ini   :Minggu ini :171
Bulan ini   :Bulan ini :3334
s/d hari ini   :s/d hari ini :434705
Kunjungan Tertinggi
01-10-2023 : 1327
Pengunjung Online : 5

Kontak Admin.

email-kidemang

 Resensi Serat Centhini Jilid 12

 

12

(12) Resensi Serat Centhini Jilid 12

(Bahasa Indonesia)

Jilid 1 - Kaca : 5

6. Kulup wus padhang tyasingsun |

datan sumêlang ing ati |

sira kariya raharja |

têtêpa (ng)gonmu mêngkoni |

batihmu para sudagar | isining asramèng Giri ||

7. Têmbe ing sapungkuringsun |

sakèhe dunyarta mami |

sidhêkahna kang warata |

pêkir miskin anak yatin |

lawan tukokna amanat | kaji mring Mêkah nagari ||

8. Poma kulup wêkasingsun |

Ni Samboja nulya lalis |

sawusira binêrsiyan |

layon kinubur tinunggil |

lan raka Kyai Samboja |

ing mangkya titiyang Giri ||

9. Lastantun pamundhinipun |

ing gusti Jêng Sunan Giri |

samya kapanjingan iman |

nglampahi sarengat Nabi |

ngibadah andarus Kur'an | kathah kang iyasa masjid ||

10. Gêmah arjane kalangkung |

tan ana kang laku juti |

samya cêkap nyandhang mangan |

adoh ingkang dadya miskin |

têntrêm ciptane raharja |

wong ngamanca kathah prapti ||

11. Kabanjur tan arsa mantuk |

kalajêng wisma ing Giri |

raja pandhita Sètmata |

jujuluk Susunan Giri |

Gajah Kadhaton minulya |

kawêntar ing liya nagri ||

12. Miwah wus pinundhut mantu |

ing Suhunan Ngampèlgadhing |

dhinaupkên lan putrinya |

Nyai Agêng Ratu nami |

atut dènnya palakrama |

lêstantun ngantya sisiwi ||

13. Wowolu èstri myang jalu |

Nyi Agêng angrumiyini |

kondur maring rahmatolah |

layon sumare anunggil |

marasêpuh èstri priya |

garwa putra gung prihatin ||

14. Sigêg gantya kang winuwus |

Brawijaya Narapati |

mirêng pawartos sanyata |

ing mangkya Susunan Giri |

linulutan sakèh janma |

nungkul tan kalawan jurit ||

15. Sang prabu utusan gupuh |

Gajahmada kyana patih |

kinèn lumampah priyangga |

mukul prang Giri Garêsik |

tan cinatur lampahira |

wus prapta jajahan Giri ||

16. Gègère kadya pinusus |

kang katrajang samya ngili |

minggah kadhaton Prawata |

Jêng Sunan Giri marêngi |

anyêrat manêdhak Kur'an |

kagyat mirêng suwaraning ||

Jilid 1 - Kaca : 6

17. Tiyang alok mungsuh rawuh |

sumêdya ngrisak ing Giri |

kalam ingkang kagêm nyêrat |

anulya binucal aglis |

andodonga ing Pangeran |

sinêmbadan ing sakapti ||

18. Kalam lajêng dadya dhuwung |

cumlorot ngamuk pribadi |

pra wadya ing Majalêngka |

kathah ingkang angêmasi |

sakantune kang palastra |

pra samya lumayu (ng)gêndring ||

19. Mantuk marang Majalangu |

sawusira mêngsah gusis |

dhuwung wus wangsul pribadya |

sumèlèh ing ngarsanèki |

panyêratan sang pandhita |

sarta akukuthah gêtih ||

20. Kagyat risang amanêngkung |

miyat dhuwung kuthah gêtih |

dahat panalangsanira |

dyan dodonga mring Hyang Widdhi |

mugi Allah ngapuntêna |

solah amba ingkang sisip ||

21. Sang pandhita ngandika rum |

marang ing wadyanirèki |

kabèh padha piyarsakna |

myang anêksènana sami |

katgèki sun wèhi aran |

si Kalammunyêng prayogi ||

22. Sakèh wadya saur manuk |

wus samya kalilan mulih |

mring wismane sowang-sowang |

lêstantun asramèng Giri |

jumênêngnya Jêng Susunan |

Prabu Sètmata linuwih ||

23. Gêmah arjane kalangkung |

saya wêwah wadyanèki |

tan ana kang kasangsaya |

nahan wus antara lami |

Sunan Giri nandhang gêrah |

kaparêng praptaning takdir ||

24. Kundur mring rahmatolahu |

gumêr tangis ing jro puri |

wandu wandawa sungkawa |

layon sawusing barêsih |

sinarèkkên nora têbah |

sangking padalêmanèki ||

25. Sedanira tilar sunu |

sadasa kakung lan putri |

kang kalih sang king ampeyan |

Pangran Pasirbata nênggih |

kalawan Siti Rohbayat |

wowolu sangking padêmi ||

26. Kasêbut Nyai Gêng Ratu |

putra sêpuh sinung nami |

Ratu Gêdhe ing Kukusan |

nulya Sunan Dalêm nênggih |

katrinira apanêngran |

Susuhunan Têgalwangi ||

27. Catur Nyi Gêng Saluluhur |

panca Sunan Kidul nênggih |

Ratu Gêdhe Saworasa |

Sunan Kulon kang sumêndhi |

Sunan Waruju ragilnya |

wau ta ingkang winardi ||

Kacara 1 : 7

28. Sasampunira pangubur |

kumpul para wadya Giri |

angrêmbag ingkang gumantya |

mandhirèng Susunan Giri |

pra wadya wus golong rêmbag |

Sunan Dalêm kang gumanti ||

29. Gya ingangkat ajujuluk |

Sunan Giri kaping kalih |

Susunan Giri Kadhatyan |

garwa kakalih padêmi |

tan mashur ing panjênêngan |

Jêng Sunan wus praptèng jangji ||

30. Kundur mring rahmatolahu |

ugi sumare ing Giri |

atilar putra sadasa |

(m)bajêng Sunan Sedamargi |

panênggaknya apêparab |

Sunan Giri Prapèn Adi ||

31. Tri Nyi Gêng Kuruganngurun |

Nyi Gêng Ngulakan kang sukci |

Pangran Lor Pangran Dhêkêt sad |

Pangran Bongkok nulya Nyai |

Agêng Waru arinira |

Pangeran Bulu sumêndhi ||

32. Wragil Pangran Sedalaut |

paripurna kang wus swargi |

rêmbag kang yoga gumantya |

kêmpal sakèhe kang dasih |

Sunan Parapèn ingangkat |

linuwih lir eyang swargi ||

33. Mandhirèng Giri Kadhatun |

jujuluk maksih lêstari |

Sunan Giri Prapèn dibya |

suyut kang wadya gung alit |

kawêntar ing liyan praja | tan pêgat kadya ing nguni ||

 

3. Mêgatruh

1. Ya ta wau sang prabu ing Majalangu |

sampun amiyarsa warti |

lamun Sunan Giri Prabu |

Sètmata wus angêmasi |

mangkya wayahe gumantos ||

2. Ajujuluk Sunan Prapèn Giri luhung |

lalajone kadya nguni |

sang wiku tan arsa nungkul |

marang nagri Majapait |

dadya sru bêndu sang katong ||

3. Dhawuh maring Ki Gajahmada nindya nung |

miwah kinanthèn pra siwi |

angirid wadyabala gung |

kinèn ngrabasèng ing Giri |

wus samapta nulya bodhol ||

Jilid 1 - Kaca : 8

4. Sunan Prapèn wus mirêng badhe ginêmpur |

mring sang prabu Majapait |

wus budhal carakèng prabu |

kya patih myang rajasiwi |

balane lir samodra rob ||

5. Sunan Prapèn sampun sanega ing pupuh |

karsanira nanggulangi |

mring carakèng Majalangu |

tan dangu mêngsah kaèksi |

nulya pinapak prang popor ||

6. Wadya Giri kasoran ing yudanipun |

kathah ingkang nandhang kanin |

tanapi tumêkèng lampus |

Sunan Prapèn angoncati |

sagarwa putra wus lolos ||

7. Lajêng ngungsi maring sapinggiring laut |

binasmènan kitha Giri |

sadaya wus dadya awu |

rajabrana dènjarahi |

rajaputra tindak alon ||

8. Dhumatêng ing astananira sang wiku |

Sunan Giri kang wus swargi |

ingkang rumêksa ing kubur |

tyang kakalih samya dhêngkling |

rawuhe sang prawira nom ||

9. Para wadya dhinawuhan kinèn (n)dhudhuk |

gya tumandang sagung dasih |

halate sang maha wiku |

cihnaning wali linuwih |

singa cêlak anggaloso ||

10. Kalesedan sambat ngadhuh-adhuh lampus |

kang kantun kalangkung giris |

bramantya sang rajasunu |

tumandang pribadi ajrih |

merang lamun tan kalakon ||

11. Dadya dhawuh marang tyang kalih kang tunggu |

kinèn andhudhuk dèn aglis |

binilaèn yèn tan purun |

pasthi tumêkèng ing lalis |

kinarya coban kris waos ||

12. Tyang kakalih tan suwala nulya (n)dhudhuk |

dupi prapta blabak jati |

tutuping tabêlanipun |

binuka saking sakêdhik |

nulya ana ingkang miyos ||

13. Warni kombang tan petungan kathahipun |

mabur ngèbêki wiyati |

maniyub lir langit rubuh |

nêmpuh wadya Majapait |

dènnya nanggulang pakewoh ||

14. Pinarjaya tan keguh ngêntub pikantuk |

bingung wadya Majapait |

ting bilulung rêbut dhucung |

dènnira angungsi urip |

sèlèh gagamaning pupoh ||

Jilid 1 - Kaca : 9

15. Samya kudhung gêdabikan kênèng êntub |

sirah rapêt ngroyok sikil |

ngaruara sambat bingung |

prapta nagri Majapait |

kombang anglut datan kegoh ||

16. Sang aprabu Brawijaya langkung gugup |

tan kawawa nanggulangi |

dadya tilar prajanipun |

sawadya balanirèki |

gusis praja tan ana wong ||

17. Ngungsi têbih dupi kombang wruh wus suwung |

wangsul mring nagrinya malih |

siji tan ana kang kantun |

sang aprabu Majapait |

sawadya wangsul ngadhaton ||

18. Aprasêtya sang aprabu Majalangu |

datan nêdya malih-malih |

nyikara dhatêng sang wiku |

ngamungêna ingkang uwis |

ing tyas datan walangatos ||

19. Kacariyos tyang kalih kang ngrêksa kubur |

kanugrahan mantun dhêngkling |

gagancangan lampahipun |

anusul Jêng Sunan Giri |

ingkang lagya amakuwon ||

20. Kawlasarsa anèng satêpining laut |

tyang kalih marêk tur uning |

ing mangkya mêngsah wus larut |

jalaran tinêmpuh dening |

kombang ingkang mapak pupoh ||

21. Madhul-madhul palayune numbuk bêntus |

tilar gagamaning jurit |

samya ngungsi gêsang (n)jrunthul |

tan ana ingkang tinolih |

swarane pating galêmbor ||

22. Sampun katur ing purwa wasananipun |

dalah waluyaning dhêngkling |

sang wiku kalangkung sukur |

(n)dêdonga marang Hyang Widdhi |

rahayu ywa na pakewoh ||

23. Nulya kundur tan cinatur laminipun |

wus paripurna ing nguni |

eca tyase para wadu |

satêngah ana kang kibir |

sajêg tan na mungsuh rawoh ||

24. Sunan Giri datan samar jangkanipun |

lamun kraton Majapait |

wus andungkap sirnanipun |

jalarane sangking siwi |

dyan Patah mijil karaos ||

Serat Centhini Jilid-12 adalah jilid terakhir dari keseluruhan Serat Centhini yang berjumlah 12 jilid. Didalamnya ada tambahan, yaitu: Serat Centhini Jalalen – cerita tentang Ki Jatiswara, meninggalnya Ki Bayi Panurta dan istri dan reinkarnasi Seh Amongraga beserta istri.

Ada beberapa hal-hal kontroversi dalam Serat Centhini jilid 12, kalau dilihat dari sisi Budaya Jawa yang berlaku umum pada saat ini, yaitu:

1. Perihal poligami: Agama Islam secara syariat mengijinkan seseorang punya istri sampai dengan 4 (empat) dengan berbagai syarat. Budaya Jawa pada umumnya mengajarkan monogami bahwa seseorang sebaiknya beristri satu sampai kaken-ninen atau selamanya.

Pada Serat Centhini jilid-12, tokoh utama yang telah mencapai kesempurnaan pendalaman agama Islam melalui jalan tasauf, semuanya memilih hanya beristri satu (Ki Bayi Panurta, Jayengraga, Seh Amongraga, dan Seh Agungrimang).

Apakah sikap para ulama di Serat Centhini terpengaruh Budaya Jawa? Atau pendalaman agama Islam itu sendiri pada akhirnya menyimpulkan bahwa sebaiknya seseorang beristri satu saja. Pada umumnya seseorang tidak melihat syarat-syarat untuk bisa menikah lebih dari satu wanita, mungkin hanya Nabi Muhammad SAW yang mampu untuk memenuhi syarat-syarat tersebut. Bisakah kita sebagai manusia biasa punya kwalitas moral menyamai atau lebih baik dari Nabi Muhammad SAW?

Sikap ini suatu kontroversi dengan sikap pada umumnya para ulama Islam saat ini. Saat ini, seseorang lebih fokus pada bolehnya, tapi tidak melihat bahkan cenderung menghilangkan syarat-syaratnya. Oleh karena itu poligami begitu mudah dilakukan saat ini oleh umat muslim di Indonesia.

Tokoh-tokoh Islam yang diceritakan dalam Serat Centhini lebih arif menyikapi hal ini dan lebih memilih Budaya Jawa untuk diikuti. Karena beristri lebih dari satu bukan wajib hukumnya (cenderung ke makruh) dan ada syarat-syarat yang berat untuk diikuti terutama syarat untuk bersikap adil.

2. Perihal Reinkarnasi: Reinkarnasi tidak dikenal dalam agama Islam. Reinkarnasi sangat luas dikenal dalam masyarakat di Jawa walaupun mayoritas orang Jawa beragama Islam. Kemungkinan besar hal ini adalah pengaruh budaya Jawa kuno, agama Hindu dan Budha. Kalau dikalangan Islam Jawa mengenal reinkarnasi, ini adalah hasil sinkretisasi. Akhir cerita Serat Centini pada jilid 12, Seh Amongraga dan istri melakukan reinkarnasi menjadi raja di Mataram – Sunan Amangkurat I adalah hasil sinkretisasi agama Islam.

3. Mengetahui kematian sebelum terjadi: Budaya Jawa mengenal ilmu mengetahui kematian sebelum terjadi (sangat luas dipublikasikan dalam primbon Jawa tentang tanda-tanda kematian baik yang kita bisa lihat dari orang lain maupun tanda-tanda untuk diri sendiri).

Dalam Serat Centhini jilid-12 diceritakan bahwa Seh Amongraga dan istrinya sudah mengetahui bahwa ajal kedua orang tuanya sudah dekat dan bisa datang lebih dahulu untuk ikut mengawal kematian kedua orang tuanya. Dalam agama Islam tidak dikenal ajaran mengetahui kematian terlebih dahulu, kematian adalah termasuk sesuatu hal yang gaib yang hanya Allah SWT Yang Maha Mengetahui.

Cerita/Legenda:
1. Cerita machluk halus di hutan Jembul. Cerita tentang machluk halus sangat popular sampai saat ini di Jawa/Indonesia.

2. Cerita tentang Ki Jatiswara. Disinggungnya negara Campa adalah suatu indikasi bahwa umat Islam di Indonesia tidak bisa melepaskan diri dari hubungan/perkembangan dengan umat Islam secara regional bahkan secara global.


3. Serat Wiwaha (Arjuna Wiwaha). Cerita wayang tentang Arjuna yang bertapa menjadi Begawan Mintaraga. Sering dihubungkan dengan pengalaman sprirituil dalam mencapai kesejatian diri dalam ilmu tasauf.

Adat Istiadat:
1. Candrasangkala beberapa Candi di Jawa: Informasi tentang tahun berdirinya candi-candi di Jawa.
Keratabasa: makna huruf-huruf Jawa dalam rangkaian nama seseorang.

2. Dasanama: sepuluh sebutan nama (kata) yang punya arti sama (sinonim) pengetahuan bahasa yang sangat berguna untuk menggubah tembang.

Pengetahuan Spirituil/Agama:
1. Hidup menemukan mati, mati menemukan hidup: (Gambuh) Gesang inkang amurba ing pati, pati wus kalimput ing agesang, gesang tan na patine, mulyaning pati uwus, murba amisesa ing urip, urip wus kalimputan, ing pati sawegung, agesang sajroning pejah, pan wus murba misesa pati lan urip, langgeng kaananira.
Note: salah satu pencapaian ilmu kasampurnaan (tasauf) adalah kondisi di alam kasampurnaan yang kekal atau abadi – penguasaan perihal hidup dan mati.

2. Isbat dan Sifat: Isbat ananing Hyang Widdhi, marma sakaliring sipat – Isbat berarti penentuan keberadaan sesuatu, dalam hal ini tentang keberadaan Allah SWT melalui sifat-sifatnya.
Kodrat dan Iradat (Wiradat): Iradat (Wiradat) adalah suatu usaha untuk merubah kodrat. Karena kodrat itu ada dua macam, kodrat mualak (muallaq) dan kodrat mubaram (mubrom), kodrat mualak masih tergantung hal-hal lain untuk dilaksanakan – ini yang bisa diubah dengan usaha (ichtiyar) sedangkan kodrat mubaram sudah mutlak tidak bisa dirubah.

3. Hakekat sembah dan sukma:
Sembah adalah pujian kepada Allah SWT. Kuasa Allah SWT yang memberikan baik atau buruk, menghukum atau mengasihi, membagi surga atau neraka, dunia atau akhirat, abadi tidak berubah, tidak dikurangi tidak ditambah.
(Dhandhanggula) Sukma rimbag wutuh den-tingali, saosike ya Sukma belaka, wujuding Sukma tan pae, wus tan kengang binastu, woring jati kula lan Gusti, Maha Gusti ta kula, sih kajatenipun, lamun tan kadyeka, kula misih kula, Gusti misih Gusti, tan kengang wor-winoran.
Artinya: Sukma sepertinya utuh kalau dilihat, segala gerak adalah Sukma itu sendiri, wujud Sukma sudah tidak bisa dibedakan melebur menyatu, menyatunya kesejatian kawulo (hamba) dan Gusti, Maha Gusti dengan kawulo, kesejatian kasih, tetapi walaupun sepertinya tidak bisa dibedakan, kawulo masih tetap kawulo, Gusti tetap Gusti, tidak bisa dicampur adukkan (disamakan).


Sumber : http://id.shvoong.com/f/books/classic-literature/1938875-resensi-serat-centhini-jilid-12/


 kds penutup
wangsul-manginggil

  • < (11) Resensi Jilid 11