Ki-demang.com : Centhini

Jilid 2 - Kaca : 275

157 Dhandhanggula

1.
Byar raina warga jalu èstri |
kang pinatah samya nambutkarya |
wus tapuk anambutgawe |
rêrêsik ngatur-atur |
Pujastuti marintah maring |
pangagêgning madharan |
ing samêktanipun |
sajèn miwah sarat-sarat |
ing pangruwat kanggenipun benjing-enjing |
panyuwune ki dhalang ||

2.
Ingkang badhe tumrap anèng kêlir |
tutuwuhan sajodho kang pêpak |
gêdhang têbu cêngkir lêgèn |
pari rong gèdhèng wulu |
cikal kalih wah ayam kalih |
jalêr èstri cinancang |
kiwa têngênipun |
sajèn tumpêng warna sanga |
tumpêng tutul tumpêng lugas tumpêng kêndhit |
tumpêng pucuk lombok bang ||

3.
Tumpêng magana janganan isi |
tumpêng magana isi wak ayam |
tumpêng rajêg dom-wajane |
tumpêng tigan ing pucuk |
tumpêng sêmbur jangkêp nawèki |
karoso kalih ingkang |
miji isinipun |
sêkul ulam pan ginantang |
anèng kiwa pungkasaning ingkang kêlir |
sijine isinira ||

4.
Pala pêndhêm kasimpar mawarni |
uwos pêthak wowohan kang pêpak |
tinimbangkên pagantange |
nèng kêlir têngên pucuk |
sajèn klapa pandhan sawiji |
bantal anyar satunggal |
sinjang warni pitu |
sadodot polèng bintulya |
dringin songèr tuluhwatu gadhung-mlathi |
liwatan bangun-tulak ||

5.
Pandhan-binêthot jangkêpirèki |
sadhiyaa sinjang kêmbên pêthak |
kang badhe dènangge sibèng |
wusing kangge puniku |
kyai dhalang ingkang (n)darbèni |
yèn jalêr kang rinuwat |
ikêt sinjangipun |
kalih iji pangot waja |
miwah kropak ingkang wiyar sarta aking |
satêkêm kathahira ||

6.
Sêkul wuduk lêmbaran warna tri |
ayam cêmêng ayam pêthak ingkang |
sami mulus sadayane |
antigan ayamipun |
jadah warni sapta bang putih |
biniru sarta jênar |
kêndhit tutul sampun |
kêtan kuning cêmêng pêthak |
biru ijêm wajik jênang-dodol manis |
jênangan warni sanga ||

7.
Winadhahan ron pisang tinakir |
myang klothokan gêdêbog pinindha |
takir sinami isine |
jênang blowok bang biru |
ijêm pêthak cêmêng myang kuning |
jênang lêmu sanganya |
kang jênang bêkatul |
sarabi awarni sanga |
irêng biru wungu ijo tutul kuning |
bang pêthak isèn gula ||

Jilid 2 - Kaca : 276

8.
Ingkang abang lawan bikang putih |
awug-awug ampyang sapêpaknya |
pondhoh pipitu warnane |
bang putih irêng biru |
ijêm wungu saptanya kuning |
lêgondhoh lêpêt kupat |
wêwungkusanipun |
mêndut limus nagasêkar |
clorot pudhak êntul-êntul srabi utri |
myang pipis warna-warna ||

9.
Pulagimbal miwah pulakringsing |
tinunggilkên mung dadya sawadhah |
rêrêmikan sapêpake |
wowohan sahnanipun |
tukon-pasar ingkang miranti |
yatrane kalih uwang |
rujak warninipun |
rujak bakal sarwa wêtah |
rujak dhêplok rujak crobo rujak dulit |
rujak lêgi sawadhah ||

10.
Gêcok-bakal lombok uyah trasi |
brambang bawang ulam mesa mêntah |
gêcok-gêsang kalih lele |
gêcok-dadi trinipun |
tigan ayam mêntah sarakit |
sakêmbar glaran pacar |
saunting kang kayu |
bumbu-bumbu ingkang pêpak |
wolak-walik pêcêl pitik jangan mênir |
sêga golong kêcambah ||

11.
Êmpon-êmpon sapêpakirèki |
pala gumantung pêndhêm kasimpar |
mêntah matêng sajangkêpe |
dados sawadhah kumpul |
bêndho lading jujungkat suri |
kaca payung tumumpang |
jajan-pasaripun |
tindhih salawe dhuwitan |
alang-alang godhong dhadhap srêp saunting |
myang godhong apa-apa ||

12.
Ungkêr siji lênga sundhul-langit |
lawe saukêl ingkang pêthak |
sêkul asahan nginggile |
pinupuk punar sêkul |
kupat luwar sakawan iji |
bêras pêthak sadangan |
klapa gundhil jalu |
dènbêt-ubêt lawe wênang |
têlung ubêt walikukun papat iji |
panjang sami sahasta ||

13.
Lisah kalêntik kêbak sacangkir |
êjar blencong tiga tèng kang arta |
sagoci bêg isi tètès |
sagoci badhègipun |
we têmpuran dipun-wowori |
we sumur warni sapta |
sêkar sêtaman rum |
têlu tèng kobokan arta |
abahaning pawon kang pêpak miranti |
pêngaron ingkang anyar ||

Jilid 2 - Kaca : 277

14.
Kêndhi anyar kinêbakan warih |
lisah kacang sagêndul kang kêbak |
dilah murup nèng clupake |
dalingo bawangipun |
tindhih arta salawe dhuwit |
pisang ayu tangkêban |
miwah suruh ayu |
saadune ingkang pêpak |
gêndhis klapa satangkêp tindhihirèki |
suwidak wang têmbaga ||

15.
Sampun cêkap tan na malih-malih |
sacêkape wa kula sumangga |
kang tampi dhawah ature |
sandika nulya gupuh |
paparentah rèh-rèhanèki |
wus samapta sadaya |
sarat-sajèn suguh |
kêlir gamêlan tinata |
sarat-sarat kang tumrap pungkasan kêlir |
sadaya wus pinasang ||

16.
Mas Cêbolang myang sakawan santri |
tumut ngrarakit atata-tata |
wus samapta sadayane |
Sang Hyang Arka sumurup |
palataran pating karêlip |
kang samya wawadeyan |
kinang kupu-tarung |
sata eca sêdhêng wadhag |
myang oprokan rokok-klobot Jawa wangi |
wiron dhinèdhès ngambar ||

17.
Upêt sêpêt mancung warni-warni |
bakmi ayam saoto kambangan |
cokotên rondhe cêmoe |
wedang tèh lawan bubuk |
dhawêt srêbat cao bir manis |
bêras-kêncur sêmêlak |
lêgèn arèn arum |
panganan gorèng mawarna |
babasahan wuwungkusan amêpêki |
pala pêndhêm kasimpar ||

18.
Gêgodhongan ginorèng cinriping |
jênang dodol pondhoh wajik jadah |
jadah gêdhang kêtan ore |
gêthuk juwadah pohung |
cêthot juruh ledre surabi |
jênang cocoh bang-pêthak |
puli awug-awug |
thiwul udhak cabuk-rambak |
grontol inthil gandhos rangin wolak-walik |
ampyang karag bakaran ||

19.
Rujak dhêplok gobèt pêcêl lotis |
sêga lodhohpindhang gudhang tumpang |
sêga prêcita myang krèngsèng |
sate maesa wêdhus |
sate ayam gudhêg kêbiri |
kupat lonthong lêgandha |
kupat munjit bungur |
sêga-liwêt ulam ayam |
kupat dhocang gorengan ulam mawarni |
antigan pindhang kamal ||

20.
Jêruk jambu pakèl pêlêm kwèni |
blimbing dhuku kulampês kokosan |
dhuwêt kêlayu lan katès |
nangka manggis kapundhung |
cêngkir dêgan pinaras klimis |
myang sêpête pinindha |
buron dharat laut |
kinarya êmbut-êmbutan |
rarywa jajan swarane pindha garimis |
ramya pating kêcapah ||

Jilid 2 - Kaca : 278

21.
Wusing jajan minggah mring pandhapi |
(ng)gêlar klasa arêbat panggenan |
kumarusuk ting carêngèk |
swara tarung lan talu |
suwuk gangsa kadya kinardi |
sirêp tan ana ngucap |
kang nonton myang tamu |
ing tyas samya ngarsa-arsa |
wêdaling kang wayang binabar ing kêlir |
nilingkên caritanya ||

22.
Para tamu jalu miwah èstri |
awit rawuh ijèn sarimbitan |
pinarnahakên linggihe |
sêgahira lumintu |
wus tinata praptaning enjing |
sampêt nora kuciwa |
dhauping kang waktu |
ki wisma mrêpêki dhalang |
Kyai Jurupujangkara wacana ris |
kiraka Panjangêmas ||

23.
Prayogine lampahan punapi |
rèhing benjing-enjing lajêng ngruwat |
Panjangêmas lon ature |
ki bêkêl yèn panuju |
Partadewa lampahanèki |
sawatawis kêmbanya |
kathah raosipun |
ki Juru panudyèng karsa |
yèn wis wanci prayogi lajêng ngawiwit |
ki dhalang tur sandika ||

24.
Anyêmpala kothak munya gêndhing |
karawitan ambêdhol gunungan |
ngungalakên balenconge |
jêjêrira sang prabu |
ing Ngastina kang anèng ngarsi |
rêsi Pandhita Druna |
lawan sang nindyanung |
kyatingrat Kyapatih Suman |
apêparab Rahadyan Patih Sangkuni |
warangka ing Ngastina ||

25.
Awit jêjêr sapiturutnèki |
saya tambah sêsêke kang mulat |
samya niyat ngêbyarake |
owêl kalamun mantuk |
katambahan sêdya nyumrêpi |
lampahing Murwakala |
kang wayang pinuju |
mêdal pandhita danawa |
Sang Bagawan Kesawa kang anèng ngarsi |
kadang manodya endah ||

26.
Apêparab Endhang Mardadari |
kyai dhalang ngucapkên mangrêngga |
sang Kesawa dhadhepoke |
nênggih Ringin-kapitu |
langkung dènnya amatiragi |
gêntur kasutapanya |
kinasih dewagung |
pratapan ing Ngringin-sapta |
wingit singit arang janma kang udani |
yèn tan kanthi nugraha ||

Jilid 2 - Kaca : 279

158 Kinanthi

1.
Dangu dènnya imbal wuwus |
lan kadang Dyah Mardadari |
apa ananing patapan |
tanêm-tuwuh warni-warni |
nulya mring sanggar pamujan |
sang wiku mangsah sêmadi ||

2.
Kadang èstri datan kantun |
tumutur maladi êning |
ngêningkên kang pancadriya |
tan ana swara kapyarsi |
kang kacipta kang katingal |
pucuking grana kapusthi ||

3.
Mung pribadi kang sinêbut |
datan pantara sang rêsi |
amati sajroning gêsang |
tan kèri Kèn Mardadari |
wus sami angraga suksma |
ngancik jamaning kapatin ||

4.
Yitma sang Kesawa wiku |
Nayarana kang kinardi |
yitma Mardadari Endhang |
Rara Irêng kang kinardi |
samya (n)dêdêl mring ngakasa |
sarwi awawanan angling ||

5.
Yitma Mardadari muwus |
kakang ing samêngko iki |
ing karêp wus tinurutan |
kakang pan angèl sayêkti |
pratingkahe mring kamuksan |
Kesawa aris nauri ||

6.
Dadine bênêr ujarku |
rara wong kang amrih yêkti |
ora kêna ginagampang |
yèn ora tega ing ati |
pindhone amatiraga |
janaloka tan tinolih ||

7.
Sarta patitising sêbut |
kudu ing tekat tohpati |
sakèhing karêp cinêgah |
beda lan kang wus linuwih |
wus mêngêng ing ngarcapada |
sakarêp-karêpe dadi ||

8.
Beda sira lawan ingsun |
maksih kulinèng nagari |
marmane angèl kalintang |
sawênèh ana ngarani |
gampang pratingkah kamuksan |
ing ngarêp ginawe gampil ||

9.
Sanyata gampang kalamun |
tilar dhahar lawan guling |
nora minum nora sahwat |
tanpa karêp tanpa runtik |
nora saèn lan wirangan |
yèn mangkono pasthi gampil ||

10.
Sarta patitising kawruh |
yèn mangkonoa sayêkti |
uga angèl kaya sira |
dene kang mastani gampil |
rara yèn panarkaningwang |
têka nyolong mamaktuli ||

Jilid 2 - Kaca : 280

11.
Sajatine kurang kawruh |
kasusu kudu ngêngkoki |
mung mikir wajib lan wênang |
mokale tan dènpraduli |
ngaku Hyang Jagatwisesa |
kapan (ng)gonne ngukir langit ||

12.
Yèn bukti jegang ngêndhuruk |
yèn turu prasasat mati |
pamaine warna-warna |
dahwèn panastèn sru drêngki |
nêpsune angambra-ambra |
dènècèr dènnya ngêngkoki ||

13.
Dene ta sayêktinipun |
sirèku amung sisilih |
karna netra grana sabda |
paliwara kang sayêkti |
êninging tyas iku dadya |
pikukuh dayaning budi ||

14.
Kamomoran sira iku |
gêni banyu angin bumi |
gêtih atanapi kama |
marma sira luwih langip |
yèn sira bisa amisah |
sêsukêr sajroning ragi ||

15.
Dènwaskitha ing pangrêngkuh |
nora kêna yèn binudi |
kalawan nalar (n)daleya |
matur ris Kèn Mardadari |
kakang duk mau sun miyat |
abang irêng kuning putih ||

16.
Kesawa aris sumaur |
hèh ta rara wruhanèki |
duk sira angragasuksma |
kuning arêrupan adi |
iku cahyaning kang Suksma |
wus pêcat mila kaèksi ||

17.
Suksma Langgêng wastanipun |
Suksma Purba kaping kalih |
Suksma Wasesa ping tiga |
Suksma Luhur kang mungkasi |
mêngku nêpsu patang pangkat |
iku ingkang marentahi ||

18.
Suksma Langgêng wastanipun |
kang irêng mau kaèksi |
Suksma Purba rupa abang |
Suksma Wasesa kang kuning |
dene Suksma Luhur ika |
iya ingkang rupa putih ||

19.
Suksma Langgêng kang dèn-ugung |
asrêngên sabarang runtik |
nêpsu (n)dadra ngambra-ambra |
(n)daluya gung muring-muring |
dene ingkang Suksma Purba |
ngugung sakèhing pêpengin ||

20.
Karêm mêmelikan iku |
panastèn murka darêngki |
dahwèn opènan sêmbrana |
lonyo mamak êdir dhiri |
dene kang Suksma Wisesa |
iku ingkang (m)bêbayani ||

21.
Karyane iku nunungkul |
marang ati ingkang suci |
yèn niyat amrih utama |
dèn-gondhèli dènbuntoni |
binawur mring kuwurira |
yèn ingkang kalih prakawis ||

Jilid 2 - Kaca : 281

22.
Jinurung kalantur-lantur |
amrih rusaking kang dhiri |
dene Suksma Luhur iku |
mung sukci tan ika-iki |
amrih arja sartatama |
anggung ngajak kurang bukti ||

23.
Sajati-jatine iku |
gagênti Hyang Utipati |
misesa Suksma titiga |
Mardadari turira ris |
apa kang katon gumêbyar |
nyurêmkên pradanggapati ||

24.
Kakang sun kaya sumaput |
cumlorot ngebat-ebati |
ika maksih katingalan |
dene kang patang prakawis |
kakang wis datan katingal |
sang Kesawa lon nauri ||

25.
Ingkang mancorong kadulu |
cumlorot mancur (m)blêrêngi |
nyurêmkên soroting surya |
padhange ngèbêki bumi |
rara iku Tenjomaya |
sawarga ingkang linuwih ||

26.
Manungsane Bathara-gung |
kang wus tinarima yêkti |
ginanjar ing Tenjomaya |
sakarêp-karêpe dadi |
Mardadari ris turira |
payo kakang dènparani ||

27.
Kakang manira yun wêruh |
iya yayi luwih bêcik |
linajêngkên dènnya minggah |
sinigêg wêdaling ardi |
ki dhalang nyêmpala kothak |
mungêl gêndhing Gambirsawit ||

28.
Ngadêg risang Pandhusunu |
ingadhêp pra widadari |
Dyah Supraba Wilotama |
Dyah Gagarmayang Warsiki |
Dyah Prabasini Surendra |
kapitu Dyah Warsasini ||

29.
Kang gangsa nulya jinantur |
ki dhalang carita aglis |
swara gandhang titis cêtha |
nênggih gantya kang winarni |
sawarga ing Tenjomaya |
kadhaton ing Suranadi ||

30.
Yêkti tan kêna cinatur |
endahe ing sawargadi |
sadaya sarwa kancana |
wisma mas pagêre rukmi |
wêdhinya sotya lan mirah |
plataran pating parêlik ||

31.
Gapuranira mas ta tur |
rinêngga sosotya adi |
ingukir sinung gupala |
nadyan pagêre capuri |
êmas byur kandêl sahasta |
ubêngira winitawis ||

Jilid 2 - Kaca : 282

32.
Têmugêlang pitung dalu |
satuhu ngebat-ebati |
gapuranya sungsun sapta |
jawata ingkang (n)jagani |
nanging tan rupa manungsa |
rupa naga wênèh pêksi ||

33.
Gapura raja amunggul |
mèh sundhul ing ngawiyati |
kaukir inguparêngga |
sinotya-sotya rinukmi |
pucak gapura sinungan |
sotya gêng sawaluh kênthi ||

34.
Mila tan siyang tan dalu |
saking ujwala nêlahi |
dhasarnya sawargaloka |
langgêng nora kêna gingsir |
ingkang rumêksa jawata |
kakalih warni rasêksi ||

35.
Dahat ngajrihi gung luhur |
siyungnya anggaru langit |
netra kadya surya kêmbar |
suwara sru (ng)gêgêtêri |
lir barunging gêlap sasra |
wastanya ingkang satunggil ||

36.
Bathara Cingkara iku |
lan Balaupata sami |
ngrêksa kori (n)jawi pisan |
asikêp gagaman sami |
pêdhang tamèng tamsir gada |
nulak ingkang sêdya manjing ||

37.
Sanadyan pra jawatèku |
sayêkti tan kêna manjing |
sinêngkêr Hyang Girinata |
mung isi para apsari |
kang cinadhang Tenjomaya |
manungsa ingkang kinasih ||

38.
Siniyan batharanipun |
kang apunjul ing sabumi |
kang kalis ing pancadriya |
wontên titahing Hyang Luwih |
satriya Andananjaya |
tinarimèng Batharadi ||

39.
Kalis ing pancana tuhu |
mila siniyan dewadi |
ingambil atmaja priya |
dènadu lan sang yaksaji |
Prabu Newatakawaca |
arsa ngrusak Suranadi ||

40.
Sang Parta prangira unggul |
nadyan (n)tuk sihing dewadi |
ginanjar ing Tenjomaya |
rinatu nèng sawargadi |
sinrahkên saisinira |
sagung kang para apsari ||

41.
Sang Parta sakayun-kayun |
nora nganggo dènwangêni |
kundura mring marcapada |
jênak anèng sawargadi |
wus winênang de Hyang Siwah |
sakarsa-karsane dadi ||

42.
Ing mangke sang Parta nuju |
nèng Tenjomaya wus lami |
siniwi kang para garwa |
sapta ingkang widadari |
kêkasihe waranggana |
Dèwi Supraba lwih adi ||

Jilid 2 - Kaca : 283

43.
Wilutama kalihipun |
katiga Dèwi Warsiki |
Surendra lan Gagarmayang |
Prabasini Warsasini |
Rêtna Supraba punika |
kang dadya garwa padêmi ||

44.
Datan pinanjanging catur |
warnane kang widadari |
ayune wong Marcapada |
kasor dening pra apsari |
mila kinarya babasan |
tobat kaya midadari ||

45.
Tanpa gawe yèn ginunggung |
ayune pra widadari |
lan narendra Tenjomaya |
sarwa-sarwining pangèksi |
kabèh langêning bawana |
sayêkti tan gothang siji ||

46.
Sang Dananjaya kalamun |
siniwi ing sawargadi |
nilar kasatriyanira |
nglênggahi jênênging aji |
bibisikaning narendra |
sang Mahaprabu Karithi ||

47.
Duk samana sang aprabu |
lagya siniwi pra rabi |
lênggah munggèng Maderêtna |
aglar andhèr kanan kering |
para garwa para putra |
patutan sing widadari ||

48.
Kang lênggah cakêt sang prabu |
mung sang musthikaning swargi |
kothak nulya jinêmpala |
gêndhing ngalik asru ngalih |
sawatara gya sêsêgan |
ngandhêlong suwuking gêndhing ||

49.
Pathêt sanga suluk nutug |
tandya ngucapakên ringgit |
kusuma Rêtna Supraba |
umatur saha wotsari |
dhuh sang kalêngkaning jagad |
pun dasih anuwun runtik ||

50.
Dene dahat kamipurun |
umatur panduka aji |
dhuh pukulun paran marma |
paran ta kang dadi sisip |
sakenjing datan ngandika |
sanès lan duk wingi-wingi ||

51.
Mèsêm ngandika sang prabu |
babo ratuning mamanis |
yayi aywa salahcipta |
nora yèn mangkono gusti |
dhuh yayimas wruhanira |
raosing tyasku sakenjing ||

52.
Tansah maras kêpyur-kêpyur |
sumêlang anggung kuwatir |
nêmbah atur Kèn Supraba |
pukulun sri narapati |
punapa dados sumêlang |
dene wus nèng suwargadi ||

53.
Kèn Wilutama sumambung |
pukulun kang bokmanawi |
raka paduka sang nata |
kangên garwane kakasih |
putri adi ing Mandura |
nadyan kathah para rabi ||

Jilid 2 - Kaca : 284

54.
Woding tyas amung puniku |
tuhu musthikaning putri |
kusuma Wara Sumbadra |
jêr sang nata sampun lami |
siniwi nèng Tênjomaya |
sang nata mèsêm lingnya ris ||

55.
Intênku ratuning ayu |
si kakang nora angimpi |
maksih jênak sandhing sira |
kunêng kang lagya pradondi |
yitma kalih praptanira |
ngintip satêpining kori ||

56.
Mardadari alon muwus |
nyata yèn ngebat-ebati |
sawarga ing Tenjomaya |
Kesawa aris nauri |
rara payo nuli mêdal |
wus tutug (ng)gonku ningali ||

57.
Payo nutugake laku |
Mardadari ris nauri |
kakang sarèhna sadhela |
pitakonku durung dugi |
dadine ing Tenjomaya |
panggonnane pra apsari ||

58.
Kakang sapa ingkang lungguh |
siniwakèng made rukmi |
dêlênge kaya manungsa |
ingadhêp pra widadari |
jarene ing Tenjomaya |
tan kêna wong lanang manjing ||

59.
Sanadyan pra jawatèku |
iya nora kêna manjing |
aja kang jalma manungsa |
sêmune kang linggih iki |
kaya kang duwe kadhatyan |
absari minangka rabi ||

60.
Kesawa ngandika arum |
bênêr ujarira yayi |
sawarga ing Tenjomaya |
tan kêna ingambah jalmi |
sanadyan para jawata |
linarang de Hyang Pramèsthi ||

61.
Mung kang siniyan dewagung |
minangka lananging bumi |
ingambil putra suraya |
de Hyang Endra Surapati |
iku panêngah Pandhawa |
kadange Sri Darmasiwi ||

62.
Duk mau manira tutur |
sapa wonge kang antuk sih |
katrima Hyang Jagadnata |
ginanjar ing sawargadi |
yayi iku wruhanira |
Prabu Karithi linuwih ||

63.
Radèn Janaka rannipun |
paparab Radyan Prêmadi |
satriya ing Madukara |
tuhu kalêngkaning bumi |
lalananging jagadraya |
tur kayun pidaraèni ||

64.
Bisa urip loro iku |
anèng Marcapada urip |
anèng Endraloka gêsang |
beda lan liya-liyaning |
tan bisa mring Suralaya |
yèn nora kalawan mati ||

Jilid 2 - Kaca : 285

65.
Yèn Radèn Janaka iku |
sakarêp-karêpe dadi |
pratandha janma utama |
tuhu musthikaning bumi |
Mardadari ris turira |
kakang ingsun ngrungu warti ||

66.
Rahadèn Janaka iku |
mring kadange aprajanji |
kalima pisan ubaya |
mati urip aja kari |
papa arja wong lilima |
lan manèh pangrungumami ||

67.
Garwane padmi kang sêpuh |
putri ing Mandura nagri |
akèh ingkang para garwa |
mung iku antuk prajanji |
anjanmaa kaping sapta |
nora pisah wong kakalih ||

68.
Wusana kakang puniku |
ngenak-enak nèng swargadi |
tan eling kadang myang warga |
dadi cidra ing prajangji |
lali kadang warga putra |
saking kalimputing mukti ||

69.
Kakang yèn mangkono iku |
tan layak dadi kakasih |
jare lalananging jagad |
musthikaning wong sabumi |
linuwih wong sabuwana |
jêbule lonyo ing janji ||

70.
Dadi wêkasane mêsum |
(n)jalêbut kirang utami |
dora dadi loking jana |
sudi-sudine ngarani |
mungguh yèn ta ingsun kakang |
mimitra bae tan sudi ||

71.
Kesawa ngandika arum |
rara payo nuli mijil |
mênèk sêlak kawênangan |
Janaka manungsa luwih |
pasthi nora kasamaran |
Mardadari matur aris ||

72.
Kakang ingsun durung tutug |
mêngko sadhela lamun wis |
tutug ênggonku tumingal |
Kesawa ngandika aris |
rara sêmune wong ika |
tan samar mring sira mami ||

73.
Rara payo age mêtu |
umatur Kèn Mardadari |
mokal kakang yèn uninga |
Janaka manungsa yêkti |
nadyan ingkang para dewa |
mangsa wruha marang mami ||

74.
Kesawa ngandika arum |
yèn pra dewa bênêr tan wrin |
nanging yèn Radèn Janaka |
tan samar ing agal rêmit |
sabab wus raga-bathara |
tan loro datan sawiji ||

75.
Ki dhalang nyêmpala gupuh |
kêprak kêcèk lan ngêndhoni |
gêndèr mungêl ada-ada |
Janaka kumitir ririh |
kèndêl ingkang ada-ada |
ki dhalang carita malih ||

Jilid 2 - Kaca : 286

76.
Wau ta Kirithi prabu |
wus dangu dènnya mangèksi |
yitma kalih rêrasanan |
sariranya dènrasani |
ingumpah dènundhamana |
sang nata duka tan sipi ||

77.
Jajabang-malatu-latu |
kumêjot padoning lathi |
yitma kalih anggraita |
yèn sang prabu dahat runtik |
ki dhalang nyêmpala kothak |
sêsêg palajêngan muni ||

78.
Yitma kakalih umamprung |
Janaka tumêdhak aglis |
saking ing dhampar kancana |
jumangkah gya dèn-gondhèli |
mring Supraba saha garwa |
gangsa suwuk crita malih ||

79.
Èh si nanêka ywa mlayu |
tutugna wuwusmu dhisik |
saparanmu dene dahat |
mêjanani mring Prêmadi |
dèntangguh aja lumajar |
Supraba kagyat miyarsi ||

80.
Kang raka duka kalangkung |
umatur saha wotsari |
pukulun wontên punapa |
paduka yayah sinipi |
sumbar-sumbar tan lawan |
dhuh èngêta prabu mami ||

81.
Pra garwa sadaya muwus |
sri narendra dèn-gondhèli |
pra sami matur ngrêrêpa |
pukulun sri narapati |
têka salah panggraita |
punapa ingkang kaèksi ||

82.
Sang nata ngandika asru |
uculêna yayi dèwi |
sun nora salah graita |
layak sira tan udani |
wus yayi padha kariya |
pun kakang aminta pamit ||

83.
Pra garwa kinipatkên wus |
mungêl palajêngan malih |
lumajêng sarwi ngandika |
antènana ywa ngoncati |
para garwa kang tinilar |
karuna ngungun tan sipi ||

84.
Kèn Supraba ngandika rum |
wis padha mèndêla yayi |
mokal yèn salah paningal |
(n)jêng pangran manungsa luwih |
pasthi tan salah graita |
nêngna kang para absari ||

85.
Ing Tenjomaya kapungkur |
sang Parta tansah nututi |
yitma kakalih lumajar |
uninga yèn dèntututi |
sang Parta tansah susumbar |
mandhêga aywa ngoncati ||

86.
Ing kene padha prang pupuh |
sakarêpmu sunladèni |
aja sira ngundhamana |
arêp ngayoni Prêmadi |
ngakuwa wong ngêndi sira |
sapa jênêngmu cariwis ||

Jilid 2 - Kaca : 287

87.
Mardadari langkung ngungun |
dene sang Parta nututi |
kinira datan uninga |
ngandika sang maharêsi |
tan linyok ujarku apa |
si Janaka anututi ||

88.
Duk mau manira tutur |
gya ngêmpêt yitma kakalih |
cumalorot kadi kilat |
sang Parta tansah nututi |
tutwuri saparanira |
sarwi aso angêntèni ||

89.
Wus pêrak ing dhepokipun |
pratapan kang Sapta-wringin |
yitma kalih musna ilang |
sang Parta kecalan lari |
ngungun mangu jroning nala |
nanging mêksa nêdya ngungkih ||

90.
Tan lêga raosing kalbu |
kalamun nora pinanggih |
suka matia nèng wana |
wau ta yitma kakalih |
wus sami manjing angganya |
saengga tangining guling ||

91.
Sang Kesawa pungun-pungun |
lan ari Kèn Mardadari |
lir kaduwung solahira |
ya ta Rahadyan Prêmadi |
dumrojog tanpa larapan |
prapta ngarsane sang yogi ||

92.
Ki dhalang nyêmpala dhrudhug |
palajêngan suwuk nuli |
ada-ada maksih sanga |
kêprakhya tinitir ririh |
nutug dènya ada-ada |
ki dhalang carita malih ||

93.
Sang Kesawa lon umatur |
ngaturan sênggang pambagi |
ing wingking pundi pinangka |
sintên sinambating wangi |
aris nauri sang Parta |
yèn sira tambuh ring mami ||

94.
Arya Dananjaya ingsun |
iya Rahadyan Prêmadi |
Arjuna iya Palguna |
Janaka Prabu Karithi |
sinatriya Madukara |
madyaning Pandhawa mami ||

95.
Hèh sang tapa sapa ranmu |
ya ta sang wiku duk myarsi |
pangandikane sang Parta |
angguguk aris nauri |
dhuh babo saijab-ijab |
jênênge têka (n)dhèwèki ||

96.
Radèn (n)dangu nama ulun |
kula botên gadhah nami |
nunut paduka kewala |
ingkang sampun sugih nami |
sang Dananjaya duk myarsa |
wangsulanira sang yogi ||

97.
Sêmu duka dahat ngungun |
dhasaring tyas durung lilih |
nalika ambujung yitma |
ngandika sru sêmu runtik |
hèh sang tapa wruhanira |
praptèngngong ngarsamu iki ||

Jilid 2 - Kaca : 288

98.
Ingsun ngupaya buronku |
parane marene pasthi |
sira ingkang nyingidêna |
sang wiku aris nauri |
tan wontên kidang mênjangan |
sang Parta ngandika malih ||

99.
Dudu kidang kang sun luru |
manungsa lanang lan èstri |
kang dèn-ungsi pasthi sira |
hèh sang wiku aywa kumbi |
yèn sira nora pasaja |
dadi liru sira pasthi ||

100.
Sang wiku alon umatur |
radèn sumangga sakapti |
têmên kula tan uninga |
ya ta Rahadyan Prêmadi |
sadangunira raosan |
seje ingkang dèntingali ||

101.
Sawingkingira sang wiku |
unggyaning Dyah Mardadari |
sang Parta datan darana |
ngandika sru hèh sang yogi |
sapa kang nèng wurinira |
apa kadang apa rabi ||

102.
Tuwin apa atmajamu |
sang wiku duk amiyarsi |
pangungunira ing driya |
têku (ng)glathak pyayi iki |
wasana aris turira |
punika kadangkulèstri ||

103.
Sang Parta ngandika arum |
yèn mangkono sang ayogi |
kadangira ingsun alap |
arsa manira (ng)go rabi |
sang wiku aris turira |
radèn amba nyuwun runtik ||

104.
Kadang-kawula puniku |
sayêkti wus darbe laki |
sun tan wêdi mring kang lanang |
sira wiku ywa ngacuwis |
pangomèlmu tanpa karya |
cêkak bae ja ran kapti ||

105.
Sira bangga apa nutut |
yèn nutut kadangmu èstri |
aturna jênêngmanira |
yèn bangga ingsun ladèni |
dak uja sakarsanira |
ya ta sang wiku duk myarsi ||

106.
Sangêt krodha lir tinunu |
netra (n)dik ngandika wêngis |
hèh si anêka gumampang |
têka lumuh sunajèni |
dumèh wong ngarga tinarka |
tan wani marang priyayi ||

107.
Iki tibane patimu |
gangsa palajêngan muni |
tinubruk kinêmah-kêmah |
sinabêtakên waringin |
binuwang wus tiba têbah |
sang Parta wangsul marpêki ||

108.
Kesawa krodha tumanduk |
angundha sela saèsthi |
sang Parta binandhêm endha |
nulya amênthang jêmparing |
lumêpas astra tumama |
sang wiku niba ngêmasi ||

Jilid 2 - Kaca : 289

109.
Wangke musna tan kadulu |
ayak-ayakan kang gêndhing |
mêdal sang narendra Krêsna |
mèsêm angawe kang rayi |
sang Arjuna duk tumingal |
gupuh dènnya malajêngi ||

110.
Gapyuk anungkêmi suku |
umatur saha wotsari |
dhuh pukulun aksamanta |
dene langkung kumawani |
tan graita yèn paduka |
sokur kapanggih basuki ||

111.
Sri Krêsna ngandika arum |
ya bangêt tarima-mami |
kaipe nora kayaa |
gawe prihatine ngati |
Rêtna Sumbadra wotsêkar |
mangraup padaning laki ||

112.
Ayak-ayakan sinuwuk |
nulya suluk lantik-lantik |
yun gantya pathêt manyura |
sakèndêling suluknèki |
ki dhalang ngucapkên Krêsna |
awawarti mring Prêmadi ||

113.
Kaipe kawruhanamu |
ing Cintakapura nagri |
katêkan mungsuh prawira |
Bambang Partadewa nami |
dene kadang-kadangira |
êmbuh mati êmbuh urip ||

114.
Marma tilar prajanipun |
tandya mundur Pandhusiwi |
wara Sumbadra binêkta |
dinunung nèng ali-ali |
Krêsna nusul (n)jumantara |
gambuh Kututmanggung gêndhing ||

159 Gambuh

1.
Ginantya adêgipun |
Bambang Partadewa anèng ngayun |
Gathutkaca lawan Tambakganggêng patih |
wus ngêlik gêndhing jinantur |
kyai dhalang gya cariyos ||

2.
Sigêg Ringin-kapitu |
mangkya gantya kang winarnèng kidung |
Partadewa pinarak madyèng pandhapi |
ngandika hèh kaki prabu |
Gathutkaca putraningong ||

3.
Mêtua sira kulup |
lah pêthukên dhayoh kang yun rawuh |
kang liningan nêmbah sapraptaning (n)jawi |
nuju praptane sang wiku |
dyan arya matur wotsinom ||

4.
Pukulun sang awiku |
ingaturan laju mring kadhatun |
Rêsi Durna mèsêm aris anauri |
kalingane sira kulup |
kinèn amêthuk maringong ||

Jilid 2 - Kaca : 290

5.
Wus kerit sang awiku |
sinêsêkkên gêndhing wus tumundhuk |
ingacaran ri wusnya atata linggih |
Brêkututmanggung sinuwuk |
Sri Partadewa lingnya lon ||

6.
Katuran sang awiku |
panakrama-mba sarawuhipun |
wiku sabda kalangkung tarima-mami |
panakramanta sang prabu |
katampèn ing ngasta karo ||

7.
Partadewa umatur |
punapa wontên karsa sang wiku |
prapta nagri ing Cintakapura ngriki |
aris manabda sang wiku |
hèh robaya praptaningong ||

8.
Ingutus sang aprabu |
manira baya kinèn andangu |
sira ngaku mitrane Sri Darmasiwi |
sang nata nêmbe angrungu |
manira marmane kinon ||

9.
Ngyêktèkkên yaktinipun |
hèh robaya manira yun wêruh |
saking pundi pinangka miwah sudarmi |
sang Partadewa lingnya rum |
lamun palibaya takon ||

10.
Inggih pinangka ulun |
saking ing Kelasarupa gunung |
kang ayoga sang Kelatarupa Rêsi |
sang Kumbayana duk ngrungu |
angguguk sarya nabda lon ||

11.
Yèn makatên saèstu |
jêngngandika ing jagad pinunjul |
awit wêton ing Kelasarupa wukir |
wus kuna limpat ing kawruh |
agal alus rungsit elok ||

12.
Nêdha sira kalamun |
nyata wêton ing Kelasa gunung |
hèh jawabên iki ana sual-mami |
yèn andika bisa (n)dumuk |
sayêkti agêng ingkang toh ||

13.
Manira angguguru |
lawan manêmbah mangraup suku |
sira yèn tan bisa jawab sual-mami |
dadining kasor dèningsun |
pasthi andika sunboyong ||

14.
Tan wurung suntalikung |
sun-gawa mring Ngastina saèstu |
awit sira wus kasoran dening mami |
sang Partadewa lingnya rum |
winêdharêna dèn-gupuh ||

Jilid 2 - Kaca : 291

15.
Manira age yun wruh |
wiku nabda dèn-anglèng pangrungu |
ingkang swara gora rupa (m)bêbayani |
rupa tanpa swara iku |
swara tan rupa yèn tinon ||

16.
Dene datanpa catur |
adoh tanpa wangênan anglagut |
ingkang pêrak nora sasenggolan yêkti |
lan nêdha badhenên gupuh |
têlas (ng)gonmanira criyos ||

17.
Ngong batang sira tan wruh |
mangsa bisaa jawab sualku |
lah anêdha sira batangên dèn-aglis |
hèh pucêt ulate payus |
aywa gugup aywa dhompo ||

18.
Sun pandhita linuhung |
padha yèn padhaa (m)bari ingsun |
sun pandhita konyor-konyor kênyir-kênyir |
ing tapa matêng wus dalu |
pawitaningsun wus dados ||

19.
Wau ta duk angrungu |
sang Partadewa mèsêm lingnya rum |
hèh sang wiku aywa age sukèng galih |
dèrèng kinantên saèstu |
yèn tan sagêt jawab ingong ||

20.
Hèh sang wiku puniku |
pamanggihkula sualirèku |
ingkang swara gora rupa (m)bêbayani |
punika sayêkti latu |
têgêsipun karna karo ||

21.
Asal saking ing latu |
dunungira pan inggih pangrungu |
ingkang rupa datanpa swara sayêkti |
punika sayêkti mêndhung |
mêndhung dados toya jawoh ||

22.
Apan netra puniku |
asal saking ing toya puniku |
dunungira apan paningal sayêkti |
swara tanpa rupa iku |
punika angin sayêktos ||

23.
Karana asalipun |
dunungira pan inggih pangambu |
adoh tanpa wangênan tan anggêpoki |
kakalih pêthèkanipun |
bumi langit kang sayêktos ||

24.
Dene ta dunungipun |
anèng rasaning ilat saèstu |
jangkêp catur paliwara kang sayêkti |
kantha warna lan pangambu |
rasa jangkêpe sagolong ||

25.
Jangkêpira pipitu |
rupa urip lan sabda puniku |
amangsuli ingkang tan prak lan kang têbih |
kaliye batanganipun |
punika apan Hyang Manon ||

Jilid 2 - Kaca : 292

26.
Lawan manungsanipun |
yèn adoha ing panggènannipun |
apan têka (ng)gonnira manêmbah sami |
witne yèn pêrak puniku |
eba (ng)gonne lendhat-lendhot ||

27.
Inggih sayêktinipun |
nora pêrak tan têbih puniku |
Hyang Wisesa sayêktine anglimputi |
nora ngisor nora luhur |
tan wetan lor kidul kulon ||

28.
Sayêkti tan maujut |
mung dumunung kang sampurnèng kawruh |
jangkêpipun pitu kang tigang prakawis |
rupa urip sabda iku |
têgêsipun pisah golong ||

29.
Rupa-rupa kang tuhu |
urip ingkang datan kênèng lampus |
sabda têmên lawan pangucap sayêkti |
pangucap trus jroning kalbu |
lan ana nyatane kono ||

30.
Winastan sabda iku |
marmanira para pandhitèku |
pangucape dènarani sabda awit |
bênêr ing saujaripun |
sabdane pasthi kalakon ||

31.
Tan pisan lamun dudu |
yèn makatên andika puniku |
nora dora wit sabda duwèking rêsi |
sang Rêsi Druna sumaur |
pasthi ingsun nora linyok ||

32.
Sang Partadewa muwus |
kula mirêng pawarta satuhu |
nguni wontên raja pandhita linuwih |
Ngatasangin prajanipun |
nama Sri Maruta katong ||

33.
Putra satunggal jalu |
Rêsi Baratmadya ugi ratu |
wus linuwih tan pae lawan sudarmi |
Baratmadya asusunu |
Bagawan Dupara kaot ||

34.
Ing tapa wus linuhung |
Rêsi Dupara puputra jalu |
warna pêkik kasutapanya wus ngênting |
Bambang Kumbayana punjul |
lawan sasamining nguwong ||

35.
Sang Kumbayana iku |
kinèn krama ing rama tan ayun |
tansah dènnya subrata amatiragi |
katarima dènnya nêngkung |
antuk wisiking Hyang Manon ||

36.
Hèh Kumbayana lamun |
sirarsantuk nugrahèng dewagung |
lumakua sira marang tanah Jawi |
ana titah ing dewagung |
ingaran Pandhawa katong ||

Jilid 2 - Kaca : 293

37.
Iku kakasih tuhu |
sapa wonge kang nêdya ngalulut |
momong marang nata Pandhawa sayêkti |
ing donya dêlahan antuk |
nugraha sawarga kaot ||

38.
Sang Kumbayana wau |
duk miyarsa kalangkung kapencut |
dyan umangkat sapraptaning tanah Jawi |
tan momong Pandhawa prabu |
karsanira têmah menggok ||

39.
Ngastina kang jinujug |
amomong marang Kurawa prabu |
dadya nora nêtêpi jênênging rêsi |
têka lincat sabdanipun |
nanging duk nalika rawoh ||

40.
Pinggiring samodra gung |
nora nana palwa kang kadulu |
nadyan gèthèk apan tan ana kaèksi |
Kumbayana dahat ngungun |
sru kasmaran ing pawartos ||

160 Asmaradana

1.
Sumungkêm asru sêmadi |
nênêdha marang jawata |
sagêda dugi karsane |
nabrang madyaning samodra |
têkane tanah Jawa |
tyasira dahat kapencut |
èngêt wisiking jawata ||

2.
Katrima dènya sêmadi |
wontên parmaning jawata |
warni kuda prapta alon |
mêndhak nèng ngarsa sasmita |
ya ta sang Kumbayana |
graita tyas numpak gupuh |
cêmplo kuda wus ginêtak ||

3.
Kuda ngrab nyabrang jaladri |
prapta madyaning samodra |
sang Kumbayana duk wêruh |
lamun kudèku wanita |
samana darbe karsa |
sarèhning panggenan suwung |
supe ing tindak kanisthan ||

4.
Sang rêsi lawan turanggi |
(ng)garbini sawusing mangsa |
amijil priya putrane |
pêkik ing suwarnanira |
kuciwa nganggo tracak |
labêt kuda ingkang ibu |
nama Bambang Aswatama ||

5.
Ki dhalang nyêmpala aglis |
kothak nulya ada-ada |
Druna narik candrasane |
hèh Partadewa kaparat |
iki kang sira ajab |
gangsa sampak Druna nêmpuh |
kabur pinapag maruta ||