Ki-demang.com : Centhini

Jilid 11 - Kaca : 39

644 Dhandhanggula

38.
Sarwi angangge rasukan |
sinulam sêrban sultani |
sarwi amangku tarêbang |
swarane arum amanis |
kala taksih taruni |
kênya Kadhiri kèh kènyut |
dèn-ênthêt-ênthêt mana |
campur bawur suluknèki |
swaranira anyênyêt arum arênyah ||

39.
Cênthini anggung tighapar |
miyarsa caritanèki |
miwah polahe narêbang |
sadaya gumuyu sami |
tarêbang angrarangin |
apatut lan swaranipun |
Ki Monthèl ngidung agya |
singire Usul ginupit |
tingkahira wong wulu batal lan karam ||

40.
Mangunarsa anarêbang |
swaranira rum amanis |
Ni Selabranta kacaryan |
dènnira amara-tami |
Cênthini dèn-wangsiti |
iya takonana iku |
cobanên patakonan |
Ki Santri Monthèl puniki |
Ni Cênthini aris dènnira tatanya ||

41.
Ki Santri kula tatanya |
maring andika kiyai |
ana pangucap mangkana |
Iman lan Islam kiyai |
kaya pa bedanèki |
yèn tunggila ta puniku |
paran ingaran tunggal |
kang Iman lawan Islami |
bedanipun lan tunggale ucapêna ||

42.
Ki Monthèl alon lingira |
marang Ni (m)bok Selabranti |
lah puniku botên bisa |
kajawi (m)bok Selabranti |
mundur ngisin-isini |
Ni Rubiyah awakingsun |
kula andika wulang |
wong punung atungkul dhangir |
pintên banggi uninga Iman lan Islam ||

43.
Ki Santri Monthèl pinêksa |
kinèn ngucapakên nuli |
bedane Iman lan Islam |
kadipundi rukunèki |
ucapna salah siji |
aja ta kumlamar kayun |
lamun nora wikanna |
nora êsah iku kyai |
nora êsah yèn sira anganggo dhêstar ||

44.
Santri Monthèl aris angucap |
Ni Rubiyah myarsa-mami |
Iman lan Islam bedanya |
anênggih lair lan batin |
Islam puniku lair |
iya Iman batinipun |
malih Cênthini ngucap |
rukunipun kadipundi |
ingkang aran iya Iman lawan Islam ||

45.
Pira kèhe rukunira |
lan têgêse rukun êndi |
Santri Monthèl aris ngucap |
inggih ing pamyarsa-mami |
têgêse rukun singgih |
iya wak-awakan iku |
Iman nênêm prakara |
iku kawruhana ugi |
Islam itu kèhe mung limang prakara ||

Jilid 11 - Kaca : 40

46.
Kang dhingin ngandêl ing Allah |
sipat purba tanpa sami |
kapindho malekatira |
ping tiga kitabirèki |
ping pat utusan nênggih |
lan dina kiyamat besuk |
punika kaping lima |
jangkêpe nênêm prakawis |
untung ala untung bêcik pasthining Hyang ||

47.
Wontên dene rukun Islam |
puniku gangsal prakawis |
sahadad kalih kalimah |
asêmbahyang kaping kalih |
apuwasa kaping tri |
ing wulan Ramêlan iku |
ping sakawane jakat |
jangkêpe gangsal prakawis |
yèn kuwata minggah kaji marang Mêkah ||

48.
Nanging ta pamyarsaningwang |
Ni Rubiyah Selabranti |
salah siji yèn tininggal |
dadi dhêndhaning Hyang Widdhi |
papa ingkang pinanggih |
yèn kalampahan iku |
pan ginanjar dening Hyang |
pan wus ubayaning Widdhi |
mung puniku Ni Rubiyah pamyarsèngwang ||

49.
Cênthini malih atanya |
paran karsane kiyai |
sahadat kalih kalimah |
Ki Monthèl sumaur aris |
sahadat kang kariyin |
anging Allah ingkang Agung |
pindho Nabi Muhammad |
kalane ingutus yayi |
anèksèni marang wong Islam sadaya ||

50.
Mujêmale kaya ngapa |
ingkang aran sadat kalih |
dene kang aran mujêmal |
musapale ingkang pundi |
Ki Monthèl anabda ris |
musapale ta punika |
makripat Tokid Iman |
Islam kang amêngku yayi |
ingkang aran sahadat kalih sarkara ||

646 Dhandhanggula

1.
Ni Cênthini pinardi wangsit |
(m)bok Rubiyah manira atanya |
dusing wong wadon kathahe |
kang pinarlokkên iku |
pira kèhe dusing wong èstri |
ing karan pakênira |
puniku dèn-ketung |
akèh wong kang pêksa bisa |
ting janunup yèn tinari angulati |
dèn-tog akulintiran ||

Jilid 11 - Kaca : 41

2.
Ucapêna rêke kang sayêkti |
manira iki ayun uninga |
kang pinêrlokakên mangke |
yèn ta wêruha iku |
sing karyane nora lêstari |
lir satata sambawa |
polahe wong iku |
kaya martabating nata |
lir maesa sarupa yèn wong liniling |
tan liwat saking kewan ||

3.
Ni Cênthini rêngu anauri |
kae Santri manira miyarsa |
duse wong wadon kathahe |
kang pinarlokkên iku |
pan lêlima rêke wong èstri |
kakalihing wong lanang |
puniku kang pêrlu |
kayapa ing pakênira |
Kaki Monthèl wusira amrih asinggih |
lah iku ucapêna ||

4.
Kang kariyin kèl araning iki |
ping kalihe yèn adus jinabad |
wiladah kaping tigane |
nipas kaping patipun |
ping limane rêke yèn mati |
mayit iku dinusan |
puniku kang pêrlu |
kakalih iya wong lanang |
iya iku jinabad kalawan mayit |
iku pangrunguningwang ||

5.
Santri Monthèl amardi ing wangsit |
(m)bok Rubiyah manira tatanya |
parlu punapa têgêse |
myang asunat puniku |
kaya ngapa bedane nyai |
Ni Cênthini angucap |
kang pêrlu puniku |
sawab lamun linampahan |
yèn tinilar pêrlu iku andosani |
puniku tur siniksa ||

6.
Ingkang sunat ta kadi punapi |
(m)bok Rubiyah manira tatanya |
punika paran têgêse |
Ni Cênthini amuwus |
ingkang sunat rêke puniki |
sawab yèn linampahan |
pakarti puniku |
ginanjar dening Pangeran |
yèn tininggal iku pan ora (n)dosani |
iku têgêse sunat ||

7.
Ingkang karam lan makêruhnèki |
punapa rêke ing karsanira |
punika paran têgêse |
Ni Cênthini amuwus |
ingkang karam puniku Kyai |
sêbab yèn sininggahan |
pan pakantuk agung |
ginanjar maring Pangeran |
yèn angambah karam iku andosani |
puniku tur siniksa ||

8.
Ingkang makruh ta kadi-punapi |
Ni Rubiyah karsa pakênira |
kaya ngapa ta têgêse |
Ni Cênthini amuwus |
kang makêruh inggih Kiyai |
sawab yèn sininggahan |
pakarti puniku |
ginanjar munggèng Pangeran |
yèn ingambah makruh nora ambayani |
manira amiyarsa ||

Jilid 11 - Kaca : 42

9.
Kang mubah ika kadi punêndi |
Ni Rubiyah mangko ucapêna |
punika paran têgêse |
Ni Cênthini amuwus |
ingkang mubah rêke puniki |
nora amawi fala |
jaij arannipun |
yèn tinilar pan mangkana |
nora sawab lawan nora andosani |
iku pamyarsaningwang ||

10.
Kae Santri sun-atakèn malih |
kang jinabad lawan junubira |
punika paran bedane |
yèn atunggala iku |
kaya ngapa rêke puniki |
Santri Monthèl lingira |
ingkang junub iku |
yêktinè abeda-beda |
junub iku adoh ing lilima iki |
jinabad asusucya ||

11.
Ingkang pundi pandohe puniki |
kang junub iku limang prakara |
Ki Monthèl alon ature |
pandohe kang rumuhun |
nora wênang asalat iki |
lan anggarap musakap |
kaping tiganipun |
nora wênang atilawat |
sakawane tan wênang munggah ing masjid |
midêr-midêra karam ||

12.
Wênang salat yèn wus dèn-êdusi |
jinabadake wastane ika |
junub puniku pandohe |
mangkane toya wulu |
pan titiga karanirèki |
nora awênang salat |
lan atawab iku |
tan wênang garap musakap |
nora wênang mangke yèn amunggah kaji |
midêr ing kakbatollah ||

13.
Kadas punapa wastanirèki |
ing jinabad lawan wulu ika |
kang dus punapa wastane |
Santri Monthèl amuwus |
kang jinabad puniku nênggih |
ingaran kadas akbar |
ingkang toya wulu |
ingaran kadas asêhar |
kang asêhar puniku nora nyukupi |
marang kadas akêbar ||

14.
Kang asêhar nora anyukupi |
marang wong adus rêke jinabad |
dèn-sêrtakakên niyate |
kalawan toya wulu |
nora wênang iya nyukupi |
cihnane kacukupan |
ingkang toya wulu |
dèn-sartakkên jijinabad |
toya wulu cihnane nora nyukupi |
marang kadas akêbar ||

15.
Kaya ngapa ika Kyai Santri |
ing jinabad kang parlu dinusan |
punika pira kathahe |
Santri Monthèl sumaur |
Ni Rubiyah manira manggih |
ingkang parlu dinusan |
ing masalah iku |
anane tigang prakara |
Ni Cênthini wuwusira amrih singgih |
punika ucapêna ||

Jilid 11 - Kaca : 43

16.
Kariyin iku kurujul mani |
lamun mêtune tanpa karana |
ping kalih nênggih Islame |
yèn angimpi wong iku |
anêkakkên supênanèki |
iku parlu dinusan |
kaping tiganipun |
acampuh asmaragama |
lamun têkèng kasapah ika dèn-dusi |
yèn ora tan dinusan ||

17.
Niyatipun ta kadi punapi |
Kae Santri manira tatanya |
kang niyat paran jatine |
mapan akèh kalurung |
kadi pêcuk kang saba rawi |
dènnya adus jinabad |
polahe wong iku |
anduwèni walêr ingwang |
Santri Monthèl alon anauri aris |
manira amiyarsa ||

18.
Niyatipun kang kalampah iki |
umum lan wênang limang prakara |
amrih êsah sêmbahyange |
punika sêdayanipun |
dadya mijil rêke ing jawi |
ingaran juru-basa |
kang niyat puniku |
tansah ingalapatollah |
niyat iku dudu basa swara nênggih |
iku jatining niyat ||

19.
Kaya ngapa ing karsanirèki |
ing jinabad rêke pinasthika |
punika paran têgêse |
lan manira angrungu |
ing istikna sinarawèdi |
iku kadi punapa |
ing karsanirèki |
punika lah ucapêna |
Santri Monthèl aris sira anauri |
manira amiyarsa ||

20.
Amèt wulu yèn sampun barêsih |
wong iku dènnya adus jinabad |
asêdya sêmbahyang mangke |
iku ingsun angrungu |
ing istikna sinarawèdi |
ing sêmbahyang kiparat |
bolu wastanipun |
rumangsa lamun wiwirang |
Ni Cênthini wuwusira amrih singgih |
mangke manira tanya ||

21.
Apa karane tinja susuci |
duk mêtokakên najis punika |
bolu punika wastane |
bênduning Hyang dèn-ketung |
Adam iku pusakanèki |
duk kênèng pangrêncana |
adhahar kuldèku |
rumangsa lamun wiwirang |
dipun madhêp ing wawasuh lair batin |
iku marga sampurna ||

22.
Najis punapa wastanirèki |
ing wong lanang yèn adus jinabad |
apa rupane najise |
pan sukci mani iku |
ing wanita kalal lan kawin |
anging parlu dinusan |
kaya pa puniku |
Kae Santri yèn tan-wruha |
upamane adol lênga kari busik |
mèsêm Ni Selasmara ||

Jilid 11 - Kaca : 44

23.
Punika aranne mustakirid |
mani ing sir sah saking sasana |
acampuh parêng karone |
sipat kalihe iku |
mapan tunggal pusakanèki |
jinabad lan isjinja |
Adam purwanipun |
iku angsale lênggana |
jinanjèkkên dening Hyang dusira iki |
dadi parlu dinusan ||

24.
Yèn tan nastitèkêna puniki |
dèrèng antuk jênênging manungsa |
kêbo sapi papadhane |
wênèh ingsun angrungu |
wong pawèstri nora nglampahi |
wus dening uwong lanang |
wuruke wong bingung |
ika karyanên paèsan |
kang ingaran Patimah putraning Nabi |
parandene jinabad ||

25.
Toya wulu akadi punapi |
najis punapa kang winasuhan |
êndi rupane najise |
pan suci angganipun |
wus dèn-dusi dipun-lisahi |
myang adi agaganda |
kaya pa puniku |
tan wênang têka sêmbahyang |
Santri Monthèl alon dènnira nauri |
manira amiyarsa ||

26.
Lulmat najise kang dèn-wasuhi |
iya iku kang saking lênggana |
mari sumuk wêdanane |
pan tunggal purwanipun |
ing istinja lan toyastuti |
mangkana ing jinabad |
sing wruh ngèlmu iku |
iya ingaran duriyat |
jujuluke sosotya kang dèn-sunduki |
manira amiyarsa ||

27.
Kae Santri sun-atakon malih |
pira kèhe parlune janajah |
kang wajib linakon kuwe |
Santri Monthèl lon muwus |
nênggih rêke sakawan iki |
kariyin adus ika |
kaping kalihipun |
angaranni wajib ika |
kaping tiga ayun amêtêk sirèki |
ping pat sêmbahyang ika ||

28.
Pira kèhe parlune puniki |
anêmbahyangakên mayit ika |
ucapêna iku mangke |
Santri Monthèl amuwus |
nênggih rêke pipitu iki |
angadêg kang kawasa |
iku kang karuhun |
kaping kalihipun niyat |
sarta takbir kaping tigane puniki |
manira amiyarsa ||

29.
Patekah iku kaping patnèki |
kaping lima salawat puniku |
maca donga kaping nême |
nênggih pipitunipun |
salam awal rêke punika |
sarta lan tartibira |
manira angrungu |
kaya pa ing pakênira |
Ni Cênthini wuwusira amrih singgih |
mangke manira tanya ||

Jilid 11 - Kaca : 45

30.
Ing wong Islam ta kadi punapi |
ing nalikane pati punika |
êndi sartane imane |
kadipundi puniku |
ingkang nyawa utawa jisim |
kadipundi puniku |
Ki Santri amuwus |
kalihe datan prabeda |
ing ukume ta rêke Islam puniki |
sarta badan sanyawa ||

31.
Lamun mangkene puniku malih |
nora beda wong kapir punika |
ing nalikane patine |
pan ingkang swarga iku |
myang kang anèng jroning yomani |
sarta badan sanyawa |
anênggih puniku |
ing pamiyarsa-kawula |
Ni Cênthini tumungkul anukmèng ati |
mandah Ki Mangunarsa ||

32.
Ni Selabranta amuwus aris |
Mangunarsa nulya tinakènan |
kiyai manira takèn |
ingkang Iman puniku |
kaya ngapa ingucap dhingin |
gumanti tokitira |
makripate pungkur |
ingkang Islam tan dèn-ucap |
kaol kilèn makripat ingucap dhingin |
gumanti tokitira ||

33.
Iman Islam puniku nèng wuri |
punika punapa karsa tuwan |
kaol loro ing karanne |
Mangunarsa amuwus |
Anggungrimang kang dipun-tari |
jawabên patakonan |
dèn aris amuwus |
dipun nêdya mutaladah |
tan lênggana Anggungrimang anauri |
wuwuse Selabranta ||

34.
Kaol kilèn anênggih puniki |
makripat dhingin rêke ingucap |
gumanti ingkang tokite |
ayun wikan rumuhun |
tunggaling Hyang nora kakalih |
sampun nyatane tunggal |
tokit arannipun |
tinêngguhakên ing nala |
ingaranan Iman aranne puniki |
manira amiyarsa ||

35.
Ingkang Islam winuwus ing wuri |
sampunira rêke nandhang Iman |
tan lênggana ing pakonne |
asalat siyam iku |
ing Ramêlan lan munggah kaji |
ajakat saka wênang |
anglampahi iku |
punika ingaran Islam |
Selabranta wuwusira amrih singgih |
mangke manira tanya ||

36.
Kaol wetan ta kadi-punapi |
kang Imani kang dhingin ingucap |
gumanti marang tokite |
makripat kang ing pungkur |
Anggungrimang ingkang nauri |
manira amiyarsa |
kaol wetan iku |
undhak-undhaking lumampah |
alul Iman iku dèn-ucapa dhingin |
manira amiyarsa ||

Jilid 11 - Kaca : 46

37.
Iku marmane dèn-ucap dhingin |
mapan lampahing wong alul Iman |
sarengat iku lampahe |
lampah sarengat iku |
rukun rêke puniki |
marmane tau dèn-ucap |
kang Islam puniku |
wus lampahe ahul Iman |
iya iku karsane kang ati alim |
etang sawab ganjaran ||

38.
Yèn sampun iku lampah aradin |
lampahe sarengat wus rinêksa |
sakathahing pakewuhe |
tumindak lampahipun |
prapta mangke ing alul tokit |
kakekat lampahnèka |
ya anunggal kayun |
nora etang jiwa raga |
iya iku karsane wong ati mukmin |
nora etang ganjaran ||

39.
Kadipundi pakewuhe iki |
lampahing sarengat ucapêna |
sakathahe pakewuhe |
Anggungrimang amuwus |
pakewuhe nênggih puniki |
yèn karsa ingurmatan |
ngagungakên ngèlmu |
lampahe amrih kuncara |
riya kibir ngèlmune kinarya kasil |
iku wisaning lampah ||

40.
Inggih rêke lampahing wong luwih |
tansah angenakakên sarira |
tan dèn-mumule awake |
punika kang kaetung |
lamun sakir tirta satitis |
dènnya norrakên raga |
ing pralambinipun |
wimbaning windu manila |
tiningalan ing warih katon jro bumi |
kakekate nèng wiyat ||

41.
Kadipundi ing karsanirèki |
lintang ngaranan windu manila |
sodama paran têgêse |
Anggungrimang amuwus |
nênggih lintang kalingan warih |
ingaranan sodama |
de ngarka sumunu |
ingaranan diwangkara |
lintang iku panalikane sitangsi |
iku mas tan kumambang ||

647 Maskumambang

1.
Ni Cênthini angalêm sajroning galih |
mring Ki Anggungrimang |
putus ing aksara lantip |
wong pintêr têka katara ||

Jilid 11 - Kaca : 47

2.
Ni Cênthini tyasira rêmên kêpati |
mring Ki Anggungrimang |
dhasare anom apêkik |
rêspati sasolahira ||

3.
Tan adangu sakêdhap anjawab malih |
ingsun atatanya |
kang andon lumampah prapti |
Ki Anggungrimang gya mojar ||

4.
Iya Ki Sèh Mangunarsa kang tinari |
kakang sami tampa |
ing wuwus puniku kyai |
angucap Ki Mangunarsa ||

5.
Selabranta patakone dèn-wangsuli |
manira miyarsa |
nênggih wong kang alul tokit |
wus karêm ing Sipatolah ||

6.
Brastha luluh ing paningal iku yayi |
ingaran sêrikan |
tingale wong alul tokit |
dening wong alul makripat ||

7.
Tanpa tingal kawruhira mring Hyang Widdhi |
yèku ati wahab |
akarêm mring Datolahi |
mung titiga kinasiyan ||

8.
Amung iku nabi wali lawan mukmin |
sênès palayaran |
nora beda kang pinanggih |
nabi karêm mring ing Dat ||

9.
Ingkang karêm ing Sipat iku ya wali |
wong mukmin punika |
karêm Apêngallolahi |
brastha luluh tingalira ||

10.
Lah puniku kadipundi karsanèki |
ing wong ngarip nora |
amangeran kadipundi |
punapa suwunga pisan ||

11.
Mila akèh wong kang kadalurung ugi |
lali ing paugêran |
elinge atapi-tapi |
gumuyu Ki Mangunarsa ||

12.
Sabda kawruh dèn-samya sawiji-wiji |
sor ing tata krama |
Rubiyah winêrdi wangsit |
(m)bok Rubiyah kula tanya ||

13.
Turunning wong luhung tan padha lan bêkti |
wong bodho punika |
mila atakèn sayêkti |
alon mèsêm Selabranta ||

14.
Selabranta wuwuse arum amanis |
ing kina miyarsa |
sajroning turu atangi |
sajroning mênêng angucap ||

15.
Turunning wong ngarip mikrat turunèki |
munajad tanginya |
Sèh Mangunarsa nauri |
tan kêna tinirokêna ||

16.
Lir anangga toya ing kamumu nyai |
manira miyarsa |
paranne winastan sirik |
de maksih jênêng paningal ||

17.
Pana iku minangka pandoherèki |
jatining kang tingal |
ingaran ijab nurani |
uga tatèbènging cahya ||

Jilid 11 - Kaca : 48

18.
Wontên malih masakèh ingkang ginupit |
Bayajid wastanya |
kalangkung tapanirèki |
desane nênggih ing Bustam ||

19.
Ajujuluk wau jêng Sultan Ngaripin |
kalanya apana |
sira Kyai Sèh Balajid |
ingaran amurang-sarak ||

20.
Saemute têtêp dènnya angabêkti |
yèku caning lampah |
Mangunarsa muwus aris |
Rubiyah manira tanya ||

21.
Sapa baya ta sanakira si nyai |
banggi wus miyarsa |
ing sêmon tunggal pamanggih |
alon mèsêm sarya ngucap ||

22.
Pirabara angsal kanugrahan Widdhi |
kang kawula têdha |
tinuduhna marga radin |
ya anunuwiyèng lampah ||

23.
Ya ing kina rêke manira alaki |
aran Amongraga |
duk rarene Jayèngrêsmi |
lintang paramartanira ||

24.
Pan mangkana tutuwi sanake èstri |
têkèng Nayaganda |
kalêbêt ing kukum sami |
ingaran angrusak lampah ||

25.
Lampahipun tanpa tut sarengat Nabi |
linabuh Tunjungbang |
tri sanak ujare dhingin |
jalu kalih dyah satunggal ||

26.
Ingkang èstri awasta Ni Rancangkapti |
kang jalu punika |
awasta Ki Jayèngsari |
samya lit tinilar kesah ||

27.
Duk rusake Sotyaganda iku dhingin |
tinuwi ing sanak |
tan ana ingkang pinanggih |
malah atêkèng antaka ||

28.
Karane manira lunga andêrpati |
saking tan abêtah |
mêgêng trêsnaningsun iki |
tan ketang ing lara pêjah ||

29.
Mangunarsa sakêdhap kaya anangis |
myarsa ing wartanya |
polahe ing nguni-uni |
Ki Mangunarsa gya ngucap ||

30.
(Ng)gih puniku Nyai ingkang sun-ulati |
pan ta sanakingwang |
ing mangke dèrèng pinanggih |
anangis Ni Selabranta ||

31.
Mangunarsa age dènnira nabda ris |
lah ta Anggungrimang |
sira muliha dèn-aglis |
padha sira wartanana ||