Ki-demang.com : Centhini

Ngundhuh Serat Centhini PDF

ngundhuh-serat-centhini

Kaca Ngajeng

kaca-ngajeng

Ringkasan Serat Centhini

ringkasan-serat-centhini

Resensi / Ulasan Serat Centhini

resensi-serat-centhini

Pupuh Surat Centhini

pupuh-surat-centhini-01
pupuh-surat-centhini-02
pupuh-surat-centhini-03
pupuh-surat-centhini-04
pupuh-surat-centhini-05
pupuh-surat-centhini-06
pupuh-surat-centhini-07
pupuh-surat-centhini-08
pupuh-surat-centhini-09
pupuh-surat-centhini-10
pupuh-surat-centhini-11
pupuh-surat-centhini-12

    Jumlah Pengunjung

0434703
Hari ini     :Hari ini :103
Kemarin     :Kemarin :69
Minggu ini   :Minggu ini :169
Bulan ini   :Bulan ini :3332
s/d hari ini   :s/d hari ini :434703
Kunjungan Tertinggi
01-10-2023 : 1327
Pengunjung Online : 18

Kontak Admin.

email-kidemang

 Resensi Serat Centhini Jilid 09

 

09

(09) Resensi Serat Centhini Jilid 09
(Bahasa Indonesia)

Jilid 1 - Kaca : 5

6. Kulup wus padhang tyasingsun |

datan sumêlang ing ati |

sira kariya raharja |

têtêpa (ng)gonmu mêngkoni |

batihmu para sudagar | isining asramèng Giri ||

7. Têmbe ing sapungkuringsun |

sakèhe dunyarta mami |

sidhêkahna kang warata |

pêkir miskin anak yatin |

lawan tukokna amanat | kaji mring Mêkah nagari ||

8. Poma kulup wêkasingsun |

Ni Samboja nulya lalis |

sawusira binêrsiyan |

layon kinubur tinunggil |

lan raka Kyai Samboja |

ing mangkya titiyang Giri ||

9. Lastantun pamundhinipun |

ing gusti Jêng Sunan Giri |

samya kapanjingan iman |

nglampahi sarengat Nabi |

ngibadah andarus Kur'an | kathah kang iyasa masjid ||

10. Gêmah arjane kalangkung |

tan ana kang laku juti |

samya cêkap nyandhang mangan |

adoh ingkang dadya miskin |

têntrêm ciptane raharja |

wong ngamanca kathah prapti ||

11. Kabanjur tan arsa mantuk |

kalajêng wisma ing Giri |

raja pandhita Sètmata |

jujuluk Susunan Giri |

Gajah Kadhaton minulya |

kawêntar ing liya nagri ||

12. Miwah wus pinundhut mantu |

ing Suhunan Ngampèlgadhing |

dhinaupkên lan putrinya |

Nyai Agêng Ratu nami |

atut dènnya palakrama |

lêstantun ngantya sisiwi ||

13. Wowolu èstri myang jalu |

Nyi Agêng angrumiyini |

kondur maring rahmatolah |

layon sumare anunggil |

marasêpuh èstri priya |

garwa putra gung prihatin ||

14. Sigêg gantya kang winuwus |

Brawijaya Narapati |

mirêng pawartos sanyata |

ing mangkya Susunan Giri |

linulutan sakèh janma |

nungkul tan kalawan jurit ||

15. Sang prabu utusan gupuh |

Gajahmada kyana patih |

kinèn lumampah priyangga |

mukul prang Giri Garêsik |

tan cinatur lampahira |

wus prapta jajahan Giri ||

16. Gègère kadya pinusus |

kang katrajang samya ngili |

minggah kadhaton Prawata |

Jêng Sunan Giri marêngi |

anyêrat manêdhak Kur'an |

kagyat mirêng suwaraning ||

Jilid 1 - Kaca : 6

17. Tiyang alok mungsuh rawuh |

sumêdya ngrisak ing Giri |

kalam ingkang kagêm nyêrat |

anulya binucal aglis |

andodonga ing Pangeran |

sinêmbadan ing sakapti ||

18. Kalam lajêng dadya dhuwung |

cumlorot ngamuk pribadi |

pra wadya ing Majalêngka |

kathah ingkang angêmasi |

sakantune kang palastra |

pra samya lumayu (ng)gêndring ||

19. Mantuk marang Majalangu |

sawusira mêngsah gusis |

dhuwung wus wangsul pribadya |

sumèlèh ing ngarsanèki |

panyêratan sang pandhita |

sarta akukuthah gêtih ||

20. Kagyat risang amanêngkung |

miyat dhuwung kuthah gêtih |

dahat panalangsanira |

dyan dodonga mring Hyang Widdhi |

mugi Allah ngapuntêna |

solah amba ingkang sisip ||

21. Sang pandhita ngandika rum |

marang ing wadyanirèki |

kabèh padha piyarsakna |

myang anêksènana sami |

katgèki sun wèhi aran |

si Kalammunyêng prayogi ||

22. Sakèh wadya saur manuk |

wus samya kalilan mulih |

mring wismane sowang-sowang |

lêstantun asramèng Giri |

jumênêngnya Jêng Susunan |

Prabu Sètmata linuwih ||

23. Gêmah arjane kalangkung |

saya wêwah wadyanèki |

tan ana kang kasangsaya |

nahan wus antara lami |

Sunan Giri nandhang gêrah |

kaparêng praptaning takdir ||

24. Kundur mring rahmatolahu |

gumêr tangis ing jro puri |

wandu wandawa sungkawa |

layon sawusing barêsih |

sinarèkkên nora têbah |

sangking padalêmanèki ||

25. Sedanira tilar sunu |

sadasa kakung lan putri |

kang kalih sang king ampeyan |

Pangran Pasirbata nênggih |

kalawan Siti Rohbayat |

wowolu sangking padêmi ||

26. Kasêbut Nyai Gêng Ratu |

putra sêpuh sinung nami |

Ratu Gêdhe ing Kukusan |

nulya Sunan Dalêm nênggih |

katrinira apanêngran |

Susuhunan Têgalwangi ||

27. Catur Nyi Gêng Saluluhur |

panca Sunan Kidul nênggih |

Ratu Gêdhe Saworasa |

Sunan Kulon kang sumêndhi |

Sunan Waruju ragilnya |

wau ta ingkang winardi ||

Kacara 1 : 7

28. Sasampunira pangubur |

kumpul para wadya Giri |

angrêmbag ingkang gumantya |

mandhirèng Susunan Giri |

pra wadya wus golong rêmbag |

Sunan Dalêm kang gumanti ||

29. Gya ingangkat ajujuluk |

Sunan Giri kaping kalih |

Susunan Giri Kadhatyan |

garwa kakalih padêmi |

tan mashur ing panjênêngan |

Jêng Sunan wus praptèng jangji ||

30. Kundur mring rahmatolahu |

ugi sumare ing Giri |

atilar putra sadasa |

(m)bajêng Sunan Sedamargi |

panênggaknya apêparab |

Sunan Giri Prapèn Adi ||

31. Tri Nyi Gêng Kuruganngurun |

Nyi Gêng Ngulakan kang sukci |

Pangran Lor Pangran Dhêkêt sad |

Pangran Bongkok nulya Nyai |

Agêng Waru arinira |

Pangeran Bulu sumêndhi ||

32. Wragil Pangran Sedalaut |

paripurna kang wus swargi |

rêmbag kang yoga gumantya |

kêmpal sakèhe kang dasih |

Sunan Parapèn ingangkat |

linuwih lir eyang swargi ||

33. Mandhirèng Giri Kadhatun |

jujuluk maksih lêstari |

Sunan Giri Prapèn dibya |

suyut kang wadya gung alit |

kawêntar ing liyan praja | tan pêgat kadya ing nguni ||

 

3. Mêgatruh

1. Ya ta wau sang prabu ing Majalangu |

sampun amiyarsa warti |

lamun Sunan Giri Prabu |

Sètmata wus angêmasi |

mangkya wayahe gumantos ||

2. Ajujuluk Sunan Prapèn Giri luhung |

lalajone kadya nguni |

sang wiku tan arsa nungkul |

marang nagri Majapait |

dadya sru bêndu sang katong ||

3. Dhawuh maring Ki Gajahmada nindya nung |

miwah kinanthèn pra siwi |

angirid wadyabala gung |

kinèn ngrabasèng ing Giri |

wus samapta nulya bodhol ||

Jilid 1 - Kaca : 8

4. Sunan Prapèn wus mirêng badhe ginêmpur |

mring sang prabu Majapait |

wus budhal carakèng prabu |

kya patih myang rajasiwi |

balane lir samodra rob ||

5. Sunan Prapèn sampun sanega ing pupuh |

karsanira nanggulangi |

mring carakèng Majalangu |

tan dangu mêngsah kaèksi |

nulya pinapak prang popor ||

6. Wadya Giri kasoran ing yudanipun |

kathah ingkang nandhang kanin |

tanapi tumêkèng lampus |

Sunan Prapèn angoncati |

sagarwa putra wus lolos ||

7. Lajêng ngungsi maring sapinggiring laut |

binasmènan kitha Giri |

sadaya wus dadya awu |

rajabrana dènjarahi |

rajaputra tindak alon ||

8. Dhumatêng ing astananira sang wiku |

Sunan Giri kang wus swargi |

ingkang rumêksa ing kubur |

tyang kakalih samya dhêngkling |

rawuhe sang prawira nom ||

9. Para wadya dhinawuhan kinèn (n)dhudhuk |

gya tumandang sagung dasih |

halate sang maha wiku |

cihnaning wali linuwih |

singa cêlak anggaloso ||

10. Kalesedan sambat ngadhuh-adhuh lampus |

kang kantun kalangkung giris |

bramantya sang rajasunu |

tumandang pribadi ajrih |

merang lamun tan kalakon ||

11. Dadya dhawuh marang tyang kalih kang tunggu |

kinèn andhudhuk dèn aglis |

binilaèn yèn tan purun |

pasthi tumêkèng ing lalis |

kinarya coban kris waos ||

12. Tyang kakalih tan suwala nulya (n)dhudhuk |

dupi prapta blabak jati |

tutuping tabêlanipun |

binuka saking sakêdhik |

nulya ana ingkang miyos ||

13. Warni kombang tan petungan kathahipun |

mabur ngèbêki wiyati |

maniyub lir langit rubuh |

nêmpuh wadya Majapait |

dènnya nanggulang pakewoh ||

14. Pinarjaya tan keguh ngêntub pikantuk |

bingung wadya Majapait |

ting bilulung rêbut dhucung |

dènnira angungsi urip |

sèlèh gagamaning pupoh ||

Jilid 1 - Kaca : 9

15. Samya kudhung gêdabikan kênèng êntub |

sirah rapêt ngroyok sikil |

ngaruara sambat bingung |

prapta nagri Majapait |

kombang anglut datan kegoh ||

16. Sang aprabu Brawijaya langkung gugup |

tan kawawa nanggulangi |

dadya tilar prajanipun |

sawadya balanirèki |

gusis praja tan ana wong ||

17. Ngungsi têbih dupi kombang wruh wus suwung |

wangsul mring nagrinya malih |

siji tan ana kang kantun |

sang aprabu Majapait |

sawadya wangsul ngadhaton ||

18. Aprasêtya sang aprabu Majalangu |

datan nêdya malih-malih |

nyikara dhatêng sang wiku |

ngamungêna ingkang uwis |

ing tyas datan walangatos ||

19. Kacariyos tyang kalih kang ngrêksa kubur |

kanugrahan mantun dhêngkling |

gagancangan lampahipun |

anusul Jêng Sunan Giri |

ingkang lagya amakuwon ||

20. Kawlasarsa anèng satêpining laut |

tyang kalih marêk tur uning |

ing mangkya mêngsah wus larut |

jalaran tinêmpuh dening |

kombang ingkang mapak pupoh ||

21. Madhul-madhul palayune numbuk bêntus |

tilar gagamaning jurit |

samya ngungsi gêsang (n)jrunthul |

tan ana ingkang tinolih |

swarane pating galêmbor ||

22. Sampun katur ing purwa wasananipun |

dalah waluyaning dhêngkling |

sang wiku kalangkung sukur |

(n)dêdonga marang Hyang Widdhi |

rahayu ywa na pakewoh ||

23. Nulya kundur tan cinatur laminipun |

wus paripurna ing nguni |

eca tyase para wadu |

satêngah ana kang kibir |

sajêg tan na mungsuh rawoh ||

24. Sunan Giri datan samar jangkanipun |

lamun kraton Majapait |

wus andungkap sirnanipun |

jalarane sangking siwi |

dyan Patah mijil karaos ||

Isi Serat Centhini jilid-9, melanjutkan cerita tentang perjalanan Jayengwesthi, Jayengraga, Kulawirya diiringi santri Nuripin dalam rangka mencari Seh Amongraga di wilayah Jawa Timur.

Pelajaran dari membaca Serat Centhini jilid-9 adalah tentang niat. Antara perjalanan lelanabrata Seh Amongraga dengan perjalanan Jayengwesthi dkk. ada perbedaan pengalaman yang bagaikan bumi dan langit. Ini berkaitan degan niat.
Niat Seh Amongraga melakukan lelanabrata untuk mencari kesempurnaan ilmu spritiul oleh karena itu pengalaman yang didapat adalah dalam rangka kesempurnaan ilmu agamanya, sebaliknya, niat dari Jayengwesthi dkk. adalah untuk mencari Seh Amongraga tanpa embel-embel untuk memperdalam ilmu agama.
Masih agak lumayan adalah Jayengwesthi yang masih teguh memperdalam ilmu agama dalam perjalanan sedangkan Jayengraga dan Kulawirya memanfaatkan pengalaman-pengalaman dalam perjalanan yang tidak ada kaitannya dalam memperdalam agama bahkan cenderung melakukan hal-hal yang bersifat maksiat.

Ini bisa juga cerminan perjalanan hidup kita sebagai manusia yang punya keinginan luhur agar bisa mempelajari ilmu agama, melaksanakan dalam bentuk budi pekerti yang luhur, mengabdi sepenuhnya kepada Allah SWT.
Tapi kenyataannya banyak dari kita tersandung-sandung dalam perjalanan menuju kepada kesempurnaan hidup, melakukan banyak pelanggaran perintah agama, berbuat maksiat tanpa mampu mengendalikan.
Sangat baik kalau mampu melakukan perbaikan dan masih punya waktu untuk bertobat. Banyak dari kita tidak mampu mencapai hakekat kesempurnaan hidup dan melakukan banyak perbuatan tercela dan maksiat sepanjang hidupnya. Pilihan sepenuhnya ada dalam diri kita.

Oleh karena itu niat adalah sangat penting dalam setiap langkah tindakan yang kita ambil. Dikatakan dalam buku suci Al-Qur’an, Surat Al An'aam, ayat (162)
Katakanlah: "Sesungguhnya salat, ibadah, hidup dan matiku hanyalah untuk Allah, Tuhan semesta alam, ayat (163) tiada sekutu bagi-Nya; dan demikian itulah yang diperintahkan kepadaku dan aku adalah orang yang pertama-tama menyerahkan diri (kepada Allah)".
Menurut pendapat saya ini adalah sebaik-baiknya niat untuk kehidupan.

Ada dua hal yang lain yang disinggung dalam Serat Centhini Jilid 9, yaitu:

1. Pengalaman Jayengwesthi dkk. melewati desa Padakan yang sedang tawuran dengan desa Mungur rebutan tempat menggembalaan hewan piaraan. Rupanya budaya tawuran antar kelompok maupun antar desa sudah ada sejak dulu dan masih dipelihara sampai saat ini dengan masih tetap maraknya tawuran antar suku, antar mahasiswa, antar pelajar. Apakah ini suatu kegiatan latihan perang dan tes keberanian?
Atau budaya adu phisik peradaban primitif yang masih dipelihara?

2. Adanya sedikit percakapan di kediaman Ki Demang Ngabei Kidang Wiracapa tentang kalangan santri dan kalangan priyayi.
Dikatakan bahwa kewajiban priyayi adalah menjaga ketenteraman kerajaan dengan cara-cara yang sudah ditetapkan oleh kerajaan tanpa harus meninggalkan perilaku beragama yang baik.
Hal ini muncul karena Jayengwesthi dkk. adalah dari kalangan santri, sedangkan Ki Demang Ngabei Kidang Waracapa dulunya juga dari kalangan santri yang saat itu sudah menjadi seorang pejabat kerajaan di Trenggalek.

Sedangkan cerita/legenda, adat istiadat, ilmu spiritual yang dibicarakan dalam jilid-9 adalah:

Cerita/Legenda:
Cerita tentang Panji Asmarabangun adalah kisah cinta Pangeran Jenggala dan Putri Candra Kirana dari Khauripan.
Masih populer sampai dengan saat ini dikalangan masyarakat di Jawa.


Adat Istiadat:
Ilmu-ilmu di Jawa bukan saja berkembang berkenaan dengan kesempurnaan ilmu agama (dikatakan sebagai ilmu putih) tapi juga berkembang ilmu-ilmu yang berkaitan dengan kejahatan, ilmu sihir/teluh, dan ilmu mencari kekayaan (dikatakan sebagai ilmu hitam).
Ilmu hitam pada umumnya adalah syirik yang sangat dilarang dalam agama Islam.

Pengetahuan Spirituil/Agama:

1. Sembilan tingkat derajat Islam:
mukmim ngam – asal-asalan,
mukmin ngabid – memakan hanya yang halal,
mukmin saleh – berbudi pekerti luhur,
mukmin jahada – banyak tirakat,
mukmin salik – menjalankan semua perintah Allah SWT,
mukmin supi – bening hatinya,
mukmin ngarip – selalu menghadap Allah SWT,
mukmin ngasik – selalu merindukan Allah SWT,
mukmin mukip – berbakti hanya kepada Allah SWT

2. Serat Panitisastra: Salah satu buku karangan R. Ng. Ranggawarsito yang mengajarkan tentang budi pekerti yang luhur.

3. Hal-ihwal keduniawian (Kadariyah) dan keakhiratan (Kajabariyah).

Dandanggula:
Kalihe tan wonten prabedaneki, Kadariyah lan Kajabariyah, kewala sami kusnine, puniku dhaupipun, kadya siyang kalawan ratri, dangune tan prabeda, namun kaotipun, apepeteng kalawan padhang, samya saking nuring rahman lawan rahim, wilayating Pangeran.
Artinya:
Keduniawian dan keakhiratan adalah sama-sama penting seperti siang dan malam, terang dan gelap, rahman (kasih) dan rahim (sayang).
(Note: selama dijalankan dengan niat dan cara yang baik).

4. Hubungan antara topeng, gamelan, gendhing, wayang dan dhalang dengan menyembah kepada Allah SWT.

a. Pocung:
De punika dhaupe marang ing ngilmu, unining gamelan, sami lan unining lambe, gendhingane punika jatining niyat.
(Note: gendhing bisa berubah jadi gendheng (gila) tanpa niat untuk mengagungkan nama Allah SWT.)

b. Asmaradana:
Jejer Jenggala Kediri, dhauping Panji Kirana, sasolah bawaning topeng, topeng wrananing roh mukdas, wrananing Hyang werana, Hyang wrana pribadinipun, werana tanpa kerana.
(Note: topeng adalah kiasan dari keberadaan roh yang merupakan keajaiban dari Allah SWT).

c. Megatruh:
Kelir jagad gumelar wayang pinangung, asnapun makluking Widi, gedebog bantala regung, balencong panaming urip, gamelan gendhinging lakon.
(Note: wayang adalah perumpamaan menggelar panggung dunia keberadaan manusia ciptaan Allah SWT di bumi sebagai penerangan hidup dalam menjalankan kehidupan).

d. Megatruh:
Inggih dhalang sejati punika ratu, kang murba solahing urip, kang sineren mring Hyang Agung, nampeni ayating takdir, tabiyat bawaning kang wong.
(Note: dhalang sejati seperti raja yang menguasai segala hal tentang kehidupan, yang berlindung pada Allah SWT, menerima takdir dan menguasai peri laku segala macam manusia).


Sumber : http://id.shvoong.com/books/classic-literature/1928287-resensi-serat-centhini-jilid/


 kds penutup
wangsul-manginggil

  • < (08) Resensi Jilid 08
  • (10) Resensi Jilid 10 >