Ki-demang.com : Centhini

Jilid 7 - Kaca : 91

383 Dhandhanggula

26.
Kulawirya gumuyu nauri |
malêm têmên kang Pangulu Basar |
mring Jamal Jamil mitrane |
akèh paedahipun |
sakarêpe dipunturuti |
Ki Bayi lon ngandika |
ya wong mono yèn wus |
kacondhongan barang karsa |
nora nana karone sumêlang ngati |
datan taha-tinaha ||

27.
Matur inggih kasinggihan ugi |
angling malih Ki Bayi Panurta |
mring putra Sèh Mongragane |
mênggah raosan ngèlmu |
siyos wurungipun kêdadin |
inggih kadi punapa |
ing wiwinihipun |
Sèh Mongraga aturira |
apan inggih kêdah uninga ing uwit |
pan sadasa prakarsa ||

28.
Inggih wajib punika ngyêktèni |
sabab gêr-ugêr dadya pratandha |
saèstu tan kenging wèng-wèng |
inggih ingkang puniku |
sawab prêlu wiwinih ngèlmi |
kang sadasa prakara |
nênggih kang rumuhun |
witing ngèlmu pan sahadad |
de rusaking ngèlmu tan anut ing Nabi |
agama Rasullolah ||

29.
Ingkang kaping kalih witing urip |
inggih takyun liring takyun nyata |
anyatakkên ing bêcike |
ingkang mungayan kusus |
de kang dadya rusaking urip |
munkir ing pêtakonan |
rahayu ing tuwuh |
kaping tiga witing pêjah |
mapan ajal witing ajal kang ngawruhi |
purnaning sangkan paran ||

30.
Rusaking pati tan angsal tuding |
pituduhing guru ingkang wus man |
kaping pat witing imane |
mung panarimanipun |
liring panarima lêstari |
tan ana mêlanging tyas |
muhung ing Hyang Agung |
rusaking iman pan ilat |
lacut mènclè pêncêlutanira kangsil |
ing gangsal witing pana ||

31.
Mapan inggih sokur maring tokit |
lire tokit tekat kang santosa |
dene rusaking tapane |
alaba mamah mumuh |
tyas kumêlap manggung kuwatir |
kaping nêm witing amal |
nênggih eklasipun |
liring eklas tan pepeka |
rusaking amal punika tanpa ngèlmi |
kang wajib lan kang mokal ||

Jilid 7 - Kaca : 92

32.
Kaping sapta witing laku nênggih |
apan niyat liring niyat ingkang |
kasdu kang tan na kêndhate |
rusakipun ing laku |
ingkang tanpa sêdya ing ati |
ping wolu witing salat |
kang krana Lah-ipun |
liring krana Lah tan susah |
pan rusaking salat rubedaning ati |
ping sanga witing swarga ||

33.
Apan anut ing kabar kang yakin |
liring kabar yakin pan sarengat |
dalil kadis ijêmake |
rusaking swarga nêngguh |
pan suwala hawa lan budi |
sadasa witing nraka |
tan anut ing Rasul |
lire tan anut analak |
rusaking nêraka mênang jangkêpnèki |
kang myarsa suka rêna ||

34.
Kyai Bayi angandika aris |
iku padha rasakna prayoga |
urip kudu wruh uwite |
ana geyonganipun |
sèngga jala wruh pupusnèki |
ahliya pira-pira |
anggeyong puniku |
sadaya kang anèng ngarsa |
samya matur nuwun kasinggihan ugi |
pratikêle agêsang ||

35.
Angling malih (n)Jêng Kiyai Bayi |
iku besuk ing malêm Jumungah |
anakmas ing pangalihe |
arahku mêngko dalu |
akataman ing malêm Kêmis |
nuli malême Jumngah |
dhikiran Maulud |
de sarèhning kana rupak |
ya kêjaba nèng pandhapa bae ngriki |
kurmat Nabi salawat ||

36.
Samya umatur inggih prayogi |
angandika lah wis Jayèngraga |
mêngko ing bakda Ngisane |
rêmbugên lan pamanmu |
timbalana pra lurah santri |
kang putra tur sandika |
myang para rinipun |
lah uwis padha bubaran |
samya nêmbah lèngsèr saking ngarsa mijil |
Pangulu samodinnya ||

37.
Parèstrine samya tan na kèri |
(n)Jêng Kiyai kundur maring wisma |
Sèh Mongraga lan garwane |
marang panêpènipun |
Ni Sumbaling lawan Cênthini |
angatag kancanira |
kinèn akêkêlut |
sadaya wus rinumatan |
wus mangkana yata kawuwusa santri |
ing wanci bakda Ngisa ||

38.
Ing wisma nyar sami pinêranti |
ginêlaran lampit myang kalasa |
myang pandhan kêrêp jèjère |
bantal-bantal atêpung |
sinêbaran kang bungah ramping |
sêkar anjrah jêrambah |
ingkang campur bawur |
Ki Bayi bakdanya salat |
pan pinarak lan kang putra Sèh Mongragi |
nèng ngriku ing wisma-nyar ||

Jilid 7 - Kaca : 93

39.
Nulya ingkang putra lan para ri |
Ki Pangulu lawan pinituwa |
lurah-lurah sadayane |
wus tata dènnya lungguh |
Kyai Bayi ngandika aris |
lah Pangulu Bismilah |
wiwit tata darus |
Ki Pangulu gya têkabal |
lahu minkum mina wa minkum ya karim |
santri kèh barung samya ||

40.
Langkung gumuruh swaraning santri |
umyang mabyungan sru tanpa rungwan |
swaraning santri sakèhe |
dangu dènnira darus |
pan wus angsal tigang jus nuli |
lèrèn sami nyamikan |
eca samya nutug |
wusnya dènnya wêwedangan |
(n)Jêng Kiyai Bayi angandika aris |
mring putra Sèh Mongraga ||

41.
Wawi nakmas andika wiwiti |
wit kataman surat Kadsaminga |
ing tigang jus upamine |
lajêng ing candhakipun |
jus Tabarok candhake malih |
kaping tiga jus Ngama |
ing saturutipun |
Mongraga matur sandika |
nulya wiwit jus Saminga apatitis |
pasekat kir'atira ||

42.
Datan mawi tuladha angaji |
kadya wus apil musakap Kur'an |
tan inang kandêl tipise |
myang panjang cêndhakipun |
kang mad lajim wajib lan jais |
miwah têsjid lan kasar |
tan ana kêliru |
sambada lan swaranira |
ngalêp-alêp ulêm êmpuk rum amanis |
sêdhêng srune ririhnya ||

43.
Sajak Yaman pemuling klawêrsin |
alon wilêd larasing biyola |
kang myarsa lir runtuh tyase |
layu-layu anganyut |
sakathahe pra santri-santri |
kang sami ahli-kir'at |
manahe awêlu |
rumaos datan kaduga |
ngaos Kur'an tan ana èmpêre kêdhik |
kang kadya Sèh Mongraga ||

44.
Wus antara dangu praptèng akir |
surat Eklas winaos ing kathah |
ping tiga lajêng ratibe |
dhikirira gumuruh |
sadayanya rahabe sami |
wuse dhikiran donga |
gantya nasibipun |
bakda kataman sêlawat |
alêlagon nulya sêsalaman sami |
pragat kèndêl sadaya ||

45.
Sinulêdan pandam wus waradin |
samya ngaso-aso sayahira |
Ki Bayi rum andikane |
mara Luci dèn-gupuh |
kêndhurimu wêtokna sami |
santri Luci asigra |
nata ambêngipun |
panganan wus binêrkatan |
ambêng sêkul tumpêng golong lan kêbuli |
pulên wuduk lan purna ||

Jilid 7 - Kaca : 94

46.
Luci Nuripin sarewangnèki |
rumat dènnira tata ambêngan |
umatur wus sadayane |
Ki Bayi lon amuwus |
hèh Pangulu Ki Basarodin |
lah sira donganana |
ya Majêmuk Rasul |
kajat-manira sung dhahar |
amumule (n)Jêng Pra Wali (n)Jêng pra Nabi |
(n)Jêng pra Ratu sadaya ||

47.
Mule luhur saking jalu èstri |
lan mumule luhuring pra janma |
ing sanusa Jawa kabèh |
lawan sêlamêtipun |
anak êmas sang pinangantin |
lan sêlamêting brayat |
kabèh anak putu |
ing sadesa Wanamarta |
Ki Pangulu sigra wau andongani |
Rasul Majêmuk mulya ||

48.
Ambata-rubuh amining santri |
wusnya katam kêndhuri dinongan |
samya mapan pangêpunge |
ingancaranan sampun |
samya wijik lajêng abukti |
rame dènnira nadhah |
samya sêngkut-sêngkut |
dhasar kêcut sore mula |
saking sangêt rahabe dènnira dhikir |
langkung pikantuk nadhah ||

49.
Antara wus dangu dènnya bukti |
nulya samya wêwanting luwaran |
kêndhuri samya binage |
waradin pandumipun |
ambêntoyong kèh brêkatnèki |
nulya samya pamitan |
limilan sadarum |
bubaran sadayanira |
Kyai Bayi angling marang lurah santri |
kabèh sira kariya ||

50.
Ana kene ya aja na mulih |
padha mêlèka natas raina |
karo Luci Nuripine |
kang liningan umatur |
sadayane anyêndikani |
Kyai Bayi Panurta |
lan Mongraga kundur |
kang rama malêbèng wisma |
Tambangraras amêthuk kang raka sarwi |
manêmbah ngaras pada ||

51.
Sang dyah lungayanira tinarik |
sarwi manis arum wuwusira |
iya wus sun-trima Nikèn |
payo padha andulu |
marang panjungkungan panêpin |
nulya kering Ni Tambang |
-raras lan kucumbu |
wus prapta ing pamêlêngan |
lajêng maring patirtan mèt toyastuti |
katrine wusnya kadas ||

Jilid 7 - Kaca : 95

52.
Malbèng tajug samya tangat aglis |
rolas rêkangat dadya nêm salam |
pêragat sunat tasbihe |
ngangkat sunat tahajud |
kalihwêlas rêkangat malih |
sawusira nêm salam |
katrap wiritipun |
asuhul marang Pangeran |
liyêp layap jênêk prasanak ing pati |
patitising paningal ||

53.
Datan kalêmpit ing agal alit |
padhang tan kumalendhang katingal |
wus sêsangat panyungape |
sawusira akasud |
Sèh Mongraga lawan kang rayi |
wungu dènnya kulina |
wau Sèh Mong luhung |
jamhur Mongraga ngandika |
yayi Nikèn Tambangraras babing Kadis |
kang sinihan ing Suksma ||

54.
Abubakar Umar Usman Ngali |
lawan malih Hyang Agung sihira |
mring wong mati prang sabile |
lan mati sahid ikut |
miwah marang ing para wali |
kabèh kang sami bengat |
rosa salat tasjud |
tuwin kang asalat Luka |
langkung asih mungguh Hyang Kang Maha Sukci |
mring mukmin kang samya kas ||

55.
Kang sugih ngèlmu rosa ngabêkti |
sih Hyang Agung ngluwihi manungsa |
kang mati sabillolahe |
ngapura dosanipun |
anèng donya prapta ing akir |
pacangan gaganjaran |
wong mangsit ing ngèlmu |
kitab Lulbab wus angucap |
manungsa kang padha rosa-rosa dhikir |
yèku luwih utama ||

56.
Apan laillaha illalahi |
Muhamadun Rasullolahi sam |
tinimbang lan prang sabile |
mukmin kang bingat iku |
rosa salat lan rosa dhikir |
myang rosa andêdonga |
andongakkên iku |
sapêpadhaning wong Islam |
ingkang atut sêsanak rahayu budi |
badane dadi mulya ||

57.
Kitab Lulbab kang wus rasèh yayi |
angandika (n)Jêng Nabi Muhamad |
e umadingsun sakèhe |
sing sapa ingkang kasud |
salat Luka ing wêktu enjing |
nalika dina Jumungah |
sadurunge bêdhug |
iya ing patang rêkangat |
rêkangat kang dhihin wêwancannirèki |
Patekah kang sadasa ||

58.
Nulya ping sadasa ayat Kursi |
lawan Kulya-ayu ping sadasa |
Kulhu ping sadasa malih |
lan Palak ping sapuluh |
ping sadasa surat Binasi |
rêkangat pindhonira |
tan na bedanipun |
gumulung kawan rêkangat |
bakda maca aspagpirolah hal ngalim |
ping pitungpuluh papat ||

Jilid 7 - Kaca : 96

59.
Lawan sêlawat atasing Nabi |
iya kaping pitungpuluh papat |
adhikir napi isbate |
utama kongsi suwe |
yèn wus rampung dhikirirèki |
atasbèh ping sadasa |
nulya sujud takrub |
(n)Jêng Nabiullah ngandika |
ganjarane padha lawan aprang sabil |
iya ping pitungdasa ||

60.
Lan sinami ganjaranirèki |
(n)Jêng Nabi Ibrahim ganjarannya |
lawan pinèpèt margane |
ing kêmlaratanipun |
pan binerat repoting budi |
binuka marga mulya |
kasugihanipun |
kajate duk anèng donya |
pan wus têmtu tinêkan dera Hyang Widdhi |
barang kang dadya kajat ||

61.
Dinoh pitungpuluhe wus sikir |
tênung têluh upas tan tumama |
rahayu donya kerate |
apan ginajar luhung |
wong kang salat Luka ing enjing |
sunat limang prakara |
Luka kang rumuhun |
sunat Wabin kapindhonya |
ping tri Winal-witri raka-atal witri |
Tahajud ping sakawan ||

62.
Kaping lima sunat tasbih yayi |
iku padha gêdhe paedahnya |
namung Luka pangarêpe |
iku yayi dèn-kasud |
nêmbah muji marang Hyang Widi |
dèn-narima ing titah |
sihe Hyang Maha Gung |
kang garwa matur anêmbah |
inggih mugi lulusing brêkah kapundhi |
donya praptèng akerat ||

63.
Akiring ratri wus pajar gidib |
adat swabawaning jing-enjingan |
pêksi asauran rame |
kang adan nganyut-anyut |
sri sarênti angalik-alik |
Sèh Mongraga sagarwa |
katri lan kucumbu |
sawusira samya kadas |
manjing tajug lajêng adan sèh Mongraga |
swara arum araras ||

64.
Miwah nyai-nyai lan parèstri |
sadaya samya mantuk Mongraga |
ing tajug wingking panêpèn |
wusing sunat sadarum |
Sèh Mongraga ngadêg ngamati |
lajêng ngimami ngangkat |
amaca tangawut |
niyat usali parêlan |
Subêki rakangatèni imamami |
pan lilahi tangala ||

65.
Allahu akbar iptitahnèki |
akbar kabiran wal kamdulilah |
-hi kasiran ing lajênge |
pan supkanalah buk |
-ratan wa asilani inni |
wa wajêhiya |
liladi patarus |
samawati walarla |
kanipan wa musliman wa ma ana min |
-nal musrikina inna ||

Jilid 7 - Kaca : 97

66.
Salati wa nusuki anuli |
wa mahyaya wa mamati lilah |
-i rabil ngalamin age |
wuse Patekahipun |
apan surat Sujada mawi |
andhêge sinujudan |
wangsul adêgipun |
akire wus Alpatekah |
surat Kasar adangu wawancanèki |
kêlangkung tumaninah ||

67.
Wusing Kunut praptèng tahyat akir |
sabakdaning salat pupujiyan |
parèstri arum swarane |
manis lir rêbab barung |
angrêringik mêrit jêlêrit |
nyênyête kawilêdan |
ulêt nganyut-anyut |
arêmpêg nyamlêng tan ura |
mêmbat landhung lir dêmung dèn-pênêrusi |
swarèstri rum araras ||

68.
Dêlah dhikir lêlagon amanis |
miwah dhikir santri kering kanan |
samya sarênti swarane |
wus samya bakda Subuh |
Sèh Mongraga mêksih amuji |
akasut tangat Luka |
garwa lan kucumbu |
wau Ki Bayi Panurta |
nèng pandhapa sarta saosan sumaji |
dhaharan jing-enjingan ||

69.
Nulya ingkang putra kalih prapti |
miwah Ki Pangulu myang pra kadang |
samya prapta sarayate |
sarwi (m)bêkta pakintun |
sêkul ulam dharan mawarni |
atap sila nèng ngarsa |
kadya sabênnipun |
Sèh Mongraga sawusira |
tangat Luka nulya mijil lan kang rayi |
marêg marang pandhapa ||

70.
Ingkang lênggah samya angingsêdi |
wus prayoga dènnya tata lênggah |
kinêkêt dhêdhaharane |
Ki Bayi lon amuwus |
lah wis payo paran inganti |
padha mêmadhangan |
iya mupung esuk |
mara ta kono wisuha |
kang liningan agupuh samya wêwanting |
adan lêkas anadhah ||

71.
Nutug dènnya pan samya abukti |
jalu èstri tan ringa anulya |
luwaran ambêng binage |
barêkat sadaya wus |
gantya kang dhêdharan mangarsi |
samya anyênyamikan |
manangsêgi nutug |
Ki Bayi alon ngandika |
mring kang putra miwah marang para ari |
mêngko malêm Jumungah ||

72.
Adhikiran Mulud kurmat Nabi |
sesuk ing wayah bakda Jumungah |
kakangira pangalihe |
bênêr tanggal ping têlu |
mungguh sangat Ahmade lingsir |
wayah bakda Jumungah |
apa ya tan luput |
priye kowe kono padha |
apa bênêr etungku Ahmade lingsir |
samya matur sadaya ||

Jilid 7 - Kaca : 98

73.
Inggih lêrês Ahmadipun lingsir |
Ki Wirya ngling dospundi kang Basar |
mêngko kaya biyèn kae |
etunge bliwar-bliwur |
Ki Pangulu mèsêm nauri |
lagi luput sêpisan |
tan wande wus uwus |
gumuyu Ki Kulawirya |
kang Pangulu Basar tan nganti patitis |
sajèn (n)dêdonga ruwah ||

74.
Lapaling donga ya nora titis |
mung swara bae gumrêmêng ngombang |
tan karuwan kalimahe |
Ki Pangulu gumuyu |
pedah napa (n)donga kêndhuri |
sok mungêla kewala |
inggih sampun rampung |
Ki Bayi gumuyu nabda |
iya bênêr maningan Ki Basarodin |
saking pahaming donga ||

75.
Samya gumuyu sadayanèki |
angguguyu mring Pangulu Basar |
Ki Bayi lon andikane |
bagenên nyamikanmu |
nulya sami bubaran mulih |
agêpah kang liningan |
kang pangandika rum |
nulya sami aluwaran |
Sèh Mongraga tumama marang panêpin |
lan Nikèn Tambangraras ||

76.
Tan cinatur siyang nulya ratri |
bakda Ngisa ing malêm Jumungah |
Kyai Bayi Panurtane |
anèng pandhapa lungguh |
santri Luci lawan Nuripin |
samya ngrukti dènnira |
badhe dhikir Mulud |
sadaya wus rinumatan |
nulya ingkang putra kalih samya prapti |
Pangulu lan pra kadang ||

77.
Miwah pra santana magêrsari |
para lurah santri samya prapta |
angirit sarèh-rèhane |
dhatêngira andulur |
samyambêkta obor lan êting |
anglir konang satêgal |
upêt miwah sumbu |
wus samya praptèng pandhapa |
atanapi obore wong niningali |
tan ana bosênira ||

78.
Sawusira samya tata linggih |
santri Luci ngatak kasinoman |
kinèn nyaoskên ladène |
sêkar lan konyohipun |
pawohane gembol tap-sirih |
pateyan myang panganan |
ambanjêng nèng ngayun |
wusing sumaji sadaya |
Kyai Bayi Panurta ngandika aris |
lah wis payo Bismillah ||

Jilid 7 - Kaca : 99

79.
Wiwitana sira Jayèngwèsthi |
lan adhimu Jayèngraga singira |
ya mêngko sun milu bae |
kang putra sandika wus |
amiwiti sêlawat dhikir |
lêlagon sajak Arab |
ambiyola pemul |
sinauran santri kathah |
rame santri swarane gumuruh atri |
suwuk maca sêlawat ||

80.
Rambah-rambah gêgêntènan singir |
tuwin gantya kang maca ruwiya |
para lurah sadayane |
antaranira dangu |
nutug dènnya arawi singir |
praptèng akir sêlawat |
suwuk sadaya wus |
nulya kêndhuri pinasang |
ambêng sêkul panganan sarya di-adi |
kalihwêlas ambêng wrat ||

81.
Tuwin ambêng panganan gêng sami |
dènnira tata wus pinrayoga |
Ki Bayi lon andikane |
wus Bismilah Pangulu |
donganana lir sabênnèki |
kurmat Nabi kalawan |
mumule luluhur |
lan slamête wong sadesa |
matur inggih Ki Pangulu Basarodin |
gupuh lêkas andonga ||

82.
Sinauran amin para èstri |
ambal-ambalan ambata-rêbah |
wuse nutug pandongane |
Ki Bayi lon amuwus |
wus pintanên kabèh hèh Luci |
matur sampun samêkta |
ing sapethakipun |
lah wus kono payo padha |
ngêpung ambêng iya mirani panduming |
gupuh ingkang liningan ||

83.
Samya têpung angêpung kêndhuri |
sadaya wus samya wiwijikan |
lan lêkas nadhah sakèhe |
rame pating kariyuk |
dhasar samya sayah adhikir |
tandange rosa-rosa |
athêkul lir kaul |
kumaroyok yêl-uyêlan |
tanganira lir bèbèk dèn-pêpakani |
nutug sasuwenira ||

84.
Aluwaran ambêng gya binagi |
wus warata sêkul lan panganan |
ambêntoyong barêkate |
sawusira kadyèku |
samya pamit linilan mulih |
kabèh barêng bubaran |
mundur saking ngayun |
Ki Bayi malêbèng wisma |
Sèh Mongraga kundur mring panêpèn wingking |
pinêthuk garwanira ||