Ki-demang.com : Centhini

Jilid 8 - Kaca : 81

435 Girisa

3.
Kang minulya ing Lêmahbang |
Ki Agêng Sèh Amongraga |
ki guru kinarya lantar |
wakil winênang mumulang |
kyagêng ngidèni kewala |
mangkana ki guru Jamal |
Jamil akarssa sasawah |
loroging Lêmahbang (ng)gènnya ||

4.
Maluku tanpa maesa |
wêluku brujul priyangga |
singkal mingêr bêlundhusan |
macule sami gacrokan |
amalik nampingi bubak |
sadina dadi lèlèran |
sadina ngurid sumingkal |
sadina dhaut banjaran ||

5.
Sadina kudur tanêman |
sadina ngilir gumundha |
sadina gumadhung mapak |
sadina mlèncut uraban |
sadina angêmping jênar |
sangang dinane panènan |
sabên-sabên dènnya sawah |
sangang dina pêpanènan ||

6.
Dadya bungahing ngakathah |
sabarang kang tinandura |
pitung dina bae genjah |
mêdal woh tulus andadya |
nanêm jagung patang dina |
miwah tanêm terong kacang |
janganan nèng patêgalan |
kang terong rong dina awah ||

7.
Kabèh para lurah-lurah |
kang wus samya kinalilan |
sami kewala sasawah |
genjah amung sangang dina |
lawase nêmbèlas dina |
anulya mêtu wohira |
tuwuk kang sami tinêdha |
sarwi ngêmohi sêdaya ||

8.
Wong desa asuka rêna |
karya tan pati rêkasa |
mung manggung dhikir kewala |
tan pêgat dalu lan siyang |
mênêng-mênêng lamun nendra |
tan pati angupajiwa |
barang kang cinipta dadya |
nadyan nanêm anèng jogan ||

9.
Wohe genjah anèng têgal |
wus gumyah mangunahira |
sawahe (n)Jêng Kyai Agêng |
kang ngangsu mring sêndhang-sêndhang |
jalu èstri miwah bocah |
toyanira sinundukan |
myang ngangsu pikulan banyu |
miwah kathah pangeraman ||

10.
Wong wadon kêkêmbênira |
kinarya anggorèng kacang |
ana satêngah akêlan |
banyu ginembol ing sinjang |
wus matêng jangan pinangan |
wus lumrah kabudayannya |
mangkono wong pirang desa |
kiwa têngêning Lêmahbang ||

Jilid 8 - Kaca : 82

11.
Uruting Matesih samya |
katutugan sakadarnya |
kang mêncul agêgêmblungan |
panjawile pênthung pêdhang |
panyêluke bandhil balang |
jalwèstri lan bocah-bocah |
tansah anêbut kalimah |
lumrah omah anèng sawah ||

12.
Tan ewah kang sala-silah |
satêngahe mamah-mamah |
katêlah ulah kalimah |
amrih gênahing mangunah |
bungah luwih ing ngakathah |
tan ana kang solah-salah |
tan susah dènnira sawah |
agenjah pêndhak Jumuwah ||

13.
Atuwah wohnya akathah |
tanah desa ing Lêmahbang |
agêmah ripah wong kathah |
santrine sangsaya wêwah |
pengin nyabat masuk ojrat |
mêngkana sêdina-dina |
gumyah wong sawah tan susah |
yèn dalu samya slawatan ||

14.
yèn raina bubungahan |
kyai guru Jamil Jamal |
tan marentah mring sabatnya |
sadhengah kinongkon dadya |
uncêg pangot bae mara |
nadyan kêbo bèbèk ayam |
kenging kinongkon sadaya |
dalah kayu watu lêmah ||

15.
Kewala kenging dinuta |
ki guru ingayap sabat |
pra lurah-lurah sadaya |
ki guru lon ngandika |
hèh ani-ani ta sira |
sun-kongkon têgorên enggal |
kabèh nangka kayu kawak |
dèn-kêbat ywa kêlayatan ||

16.
Ani-ani sigra mentar |
opang-aping lampahira |
ki guru asru lingira |
hus-hus ni-ani baliya |
(m)bok aja nganggo pan-apan |
gumagus akêteyongan |
tinggalên pan-apanira |
ngrubêdi nora cancingan ||

17.
Copotên pan-apanira |
lah wis dèn-kêbat mangkata |
ni-ani santiyêng mlêsat |
tinutakên mring wong kathah |
ni-ani anêgor nangka |
rinubung sakèhing janma |
ni-ani anggêgês nangka |
rong prangkul gênge wit nangka ||

18.
Blas-blês bisa nêbal tatal |
ginuyu marang wong kathah |
ngêsorkên wadung nêmbêlas |
tatale sami malêsat |
anyiprati kang niningal |
wus mênggik panêrêsira |
amubêng panggêgêsira |
kumrètèk dhoyong kang wrêksa ||

19.
Gumêbrug rêbah ngrêbatang |
ni-ani tumumpang nglekar |
sawusnya rêbah kayunya |
kyai guru sigra prapta |
gupuh piyak sabatira |
kiyai guru ngandika |
aranmu ni-ani ala |
tan duwe pangrasa pisan ||

Jilid 8 - Kaca : 83

20.
Jamak pang-êpange ika |
padha dèn-tutuhi samya |
nora nguwis dinuta |
ni-ani ajrih kadukan |
sigra nutuhi pang-êpang |
gêng alit rampung sadaya |
ngling malih iku wasisan |
dêlêge sira tugêla ||

21.
Sadhêpa bae kang papak |
ni-ani (ng)gêgêsi sigra |
wrêksa tugêl sakala |
sadaya gumuyu latah |
majad ni-ani tan bisa |
anêgor kayu wit nangka |
ki guru nulya ngandika |
mring wong nini-nini tuwa ||

22.
Kêmpong untune wis gêmpang |
ki guru aris ngandika |
e la sira nini tuwa |
kayu iki garotana |
bakal sun karya klowongan |
bêdhuge masjid gêng ika |
dadiya padha sadhela |
mêngko kanggo-a Jumungah ||

23.
Sigra nini-nini tuwa |
anggaroti kayu nangka |
themal-themol apilaran |
myang tatale akêmahan |
anênêm nyakoti wrêksa |
tan dangu dadya klowongan |
tabêt alus lir pinasah |
datan mantra cinakotan ||

24.
Sampun dadya kalowongan |
kyai guru ngambil bocah |
cilik maksih sinusonan |
nulya prapta lan biyangnya |
ki guru alon lingira |
lah bocah bayi ta sira |
wangkisên bêdhug sadhela |
anuli kanggo dèn-kêbat ||

25.
Bocah ingkang sinusonan |
tangi saking pangojongan |
mudhun mring lêmah lumampah |
lumaku mêsat sakêdhap |
tan dangu anulya prapta |
ngirit bocah bayi kathah |
sami pasuson slawe prah |
pating carêngèk swaranya ||

26.
Kang (ng)gawa bèji walulang |
binayang ing rare bajang |
siji nora na (m)bêrangkang |
mangkis bêdhug kalowongan |
sumriwêd gidrah grêjêgan |
akale asor wong gêrang |
walulang jinèrèng kathah |
binèjèn sagadukira ||

27.
Bèji manjing ginandhènan |
ingubêngakên supaya |
êndhèk dènnya nambut-karya |
ting garêthok thag thêg samya |
acêngèkan bayi kathah |
kongkon tuding-tinudingan |
èsthane atag-ingatag |
sêngkut dènnya nambut karya ||

28.
Tan dangu anulya dadya |
wangkisan singsêt (m)bêngkayang |
wus garing sami sakala |
bêdhug cinoba tinêmbang |
jumêglung kadya gong monggang |
janma kèh ngling biyang-biyang |
nora jamak uninira |
nulya laju kinèn (m)bêkta ||

Jilid 8 - Kaca : 84

29.
Sigra bayi salawe prah |
bêdhug ingangkat ing kathah |
para bayi jabang-jabang |
sinunggi binayang-bayang |
ampang lir (ng)gawa daluwang |
pra jabang lakune gancang |
sêlang-tunjang tan sumêlang |
lajêng pinasang anganggrang ||

30.
Sadaya abungah-bungah |
sakèhe sabat kang anyar |
gèdhèg nêbut tobat-tobat |
eram gumun gawok mulat |
samya (ng)gunggung gurunira |
èdi saktine kaliwat |
cipta krasan nèng Lêmahbang |
kêpengin gampang pinangan ||

31.
Kang bêdhug wuse pinasang |
santri kèh a-Jumungahan |
kumêrut kabèh santrinya |
jalwèstri rare nom-tuwa |
ring masjid a-Jumungahan |
agêng alit winatara |
kalih-bêlah èwu ana |
srambi èstri kering-kanan ||

32.
Supênuh masjid malapar |
kêbak dalah pêlataran |
Ki Agêng Sèh Amongraga |
ngimami nèng pangimaman |
pan maksih kinarobongan |
guru Jamal mengasiral |
guru Jamil ingkang kutbah |
prapta kir bakda Jumungah ||

33.
Kênduri kalangkung kathah |
godhong ancak kadya sarah |
(m)bêlabar sêkul lam-ulam |
waradin warêg ambrêkat |
mudhun bubar bar Jumungah |
sami mulih sowang-sowang |
sêmbari andhidhikiran |
nut panjang wêtuning napas ||

34.
Wênèh dhikir nut tindaknya |
myang lagon sasênêngira |
wus lumrah wong pirang-pirang |
gumrêmêng dalu lan siyang |
satêngahing nambut-karya |
santri èstri kang wus bisa |
samya karya pangeraman |
èstri barang karyanira ||

35.
Anutu adang akêlan |
namung tinunggu kewala |
sarwa dhikir Allah Allah |
kang nutu asangga-uwang |
alune gêjug priyangga |
tampah napèni kêpyakan |
yèn wus rêsik anèng wadhah |
miwah ingkang olah-olah ||

36.
Ajêngglu (n)jangur kewala |
mung nyalumik dhidhikiran |
kang la Ilaha Ilallah |
ana Ilalah Ilalah |
myang kang dhikir Allah Allah |
miwah hu hu dhikirira |
kang angi enthonge bisa |
anglêr sêga baludhusan ||

Jilid 8 - Kaca : 85

37.
Ilirnya kopat-kapitan |
irus solèt munthunira |
samya kluthukan priyangga |
myang kayu sumuguh dhawak |
kabèh tan susah anggrayang |
rampung dhewe pirantinya |
kang dadya kasukanira |
kang santri-santri sadaya ||

38.
Saluran-saluranira |
ngadu-adu pangeraman |
cêmpe bijig lan maesa |
myang kancil kalawan macan |
gêmbar-gêmbor sima kalah |
kodhok ingabên lan ula |
ula dèn-êmplok inguntal |
kodhok (m)badhudhug sablungkang ||

39.
Kyai guru Jamil-Jamal |
nuding raryalit satunggal |
ingacêng-acêng dakarnya |
pêlinya bocah amêkar |
ambêdhêdhêg mulur dawa |
malêmbung padha sadhela |
dinêlêng katon undhaknya |
pakênêng-pakênêng mêkar ||

40.
Dawa kangsi limang dhêpa |
dêdêlêge gêng sakêndhang |
mung pawakane kewala |
kajaba gêgalêngira |
amêdhok rah-irahira |
jalèbère bulêdira |
sapayung bèbèk bawera |
kêngkèng atos ambêngkayang ||

41.
Manggut-manggut ablag-blêgan |
janggute sumèlèh lêmah |
dadi rubungane kathah |
samya myat ing poting bocah |
ki guru Jamil ngandika |
lah mara padha nungganga |
ing guthule mot wong pira |
pra lurah gumuyu latah ||

42.
Sandika sigra anunggang |
sag-sêg samya jèjèr wayang |
raose walakang mangang |
mot wong salawe boncèngan |
pan maksih kapara longkang |
ingsat-ingsêting lungguhan |
watês gathoking lingiran |
ki guru Jamil lingira ||

43.
Lah mara dhêngal-dhêngalna |
bandhamu kang limang dhêpa |
matur inggih sami latah |
nulya potinge anjêngat |
ngadêg têlung gêgantar |
wong sêlawe kudhampêlan |
ngêthapêl dhogoling mêta |
kang lungguh cêngêle guthul ||

44.
Gendholan ikut akêkah |
sarwi jêlih-jêlih samar |
awang-awangên yèn tiba |
pating barêngok sadaya |
kêsêl ngemplok ing guthulnya |
ki guru alon lingira |
tiyungna bêncolèngira |
nulya tinungkulkên sigra ||

45.
Sumiyut wong slawe maras |
kuwatir manawa tiba |
lah wis concongên kewala |
dhêngalna ing sawêtara |
dimèn kang nunggang sakeca |
lumakua sisirigan |
tur sandika bocah mentar |
kinèn mubêng pakarangan ||

Jilid 8 - Kaca : 86

46.
Ingaggut-anggut guthulnya |
sêdhêng dènnya dhêngal-dhêngal |
wong sêlawe cikrak-cikrak |
enak-ênuk nunggang guthul |
dèn iring ing santri kathah |
lir wong angarak pangantyan |
gar-gêr samya gumyak-gumyak |
nèng lurung ngubêngi desa ||

47.
Kêpapag kêbo bayakan |
kêbo sapi bubar-bubar |
wor sinurak ing ngakathah |
saya lumayu ambêdhal |
giras anêlasak dhawah |
wêdi mring guthul tan lumrah |
kang angarak bungah-bungah |
gumêrah ngêbêgi sawah ||

48.
Tan adangu nulya jawah |
guthule saya sumringah |
mêngangah kaya kinumbah |
wong kathah alatah-latah |
kang nonton sangsaya gidrah |
nora mundur drêsing jawah |
potinge ngadêg andhêngal |
samya nguthapêl kang nunggang ||

49.
Lir bencok rèmbèl ing papah |
nèng githok tênggoking dakar |
ngaubi thothok kang mêkar |
wong sêlawe tan kodanan |
lir ngangge payung kambangan |
wong akèh ngaup rêbutan |
nèng bongkot adhêdhêsêgan |
midêr-midêr turut dhadhah ||

50.
Dhogol ngadêg sring kapêlak |
ing papringan palêthosan |
wangsul praptèng ngarsanira |
ki guru aris ngandika |
wus trang guthulmu tungkulna |
sigra potinge anglayang |
alon sumèlèh ing lêmah |
mudhun sadaya kang nunggang ||

51.
Pan sarwi gumuyu suka |
ki guru malih ngandika |
potingmu guyangên kana |
ing kali Bandhul kang bêna |
wong sêlawe ngosokana |
guthule dimèn sêmbrana |
bisa bigar mrana-mrana |
wong sêlawe tan lênggana ||

52.
Sandika mangkat saksana |
potinge ngadêg anulya |
sampun mentar saking marga |
pang-pang sêmpal wohnya gigal |
kêpranggal guthul andhêngal |
kumrutug kadya bêrangkal ||

53.
Praptèng kali Bandhul enggal |
ginuyang wong sêlawe prah |
kinosokan ing gêlagah |
dhongole arunjah-runjah |
sêlulup kêdhung mêntêngah |
satêngah padhang abêtah |
tangi niba nêbah-nêbah |
lir bocah arunjah-runjah ||

54.
Guthul sru dènnira polah |
lir kinêbur muncrat wutah |
kêbajong dhogol (n)jalêmpah |
toya gung sakêdhung bubrah |
poting ngolang-aling rêbah |
yèn janma-a kiprah-kiprah |
anglumba-nglumba gêgidrah |
ngalobak sapolah-polah ||

Jilid 8 - Kaca : 87

55.
Bocah poting nangis susah |
agila ginawa solah |
si bocah langkung (ng)garêsah |
jêrit-jêrit mêksa tansah |
potinge sigra gumregah |
angodor adrêng mring dhadhah |
kêpapak ing kêbo ranggah |
sinondhol kalumah-lumah ||

56.
Dhogole gêgabul lêmah |
sinurak-surak ing kathah |
jalwèstri nonton gumêrah |
poting mring wong wadon ngangkah |
dèn sundhul kalumah-lumah |
polahe guthul tan lumrah |
agawe sadhengah-dhengah |
gobag-gabig mutah nanah ||

57.
Ambêlasak maring ngomah |
kang ambabah bubrah-bubrah |
abudi tan kêna ngampah |
kang duwe omah malêpah |
mupus tan rumasa gadhah |
pratingkah saking parentah |
ciptane samya sumarah |
ing manah sampun dalelah ||

58.
Potinge tan têyah-sayah |
kang andulu samya wêgah |
mring poting adhadhah-dhadhah |
wong kathah gêdrah gumêrah |
guthul bisa ngarah-arah |
mangkana ki guru Jamal |
potinge binalang sêpah |
poting mungkrêt kadya lintah ||

59.
Mulih sauruting bocah |
gêgêtun gumun sadaya |
mangunahe gurunira |
ginugu sadina-dina |
tan dangu ki guru Jamal |
santrine matur gurunya |
paduka pan tinimbalan |
gupuh ki guru lumampah ||

60.
Yata Kiyagêng Sèh Mongraga |
kang tinuding praptèng ngarsa |
ngandika nèng jro krobongan |
hèh Jamal manira tanya |
wus pirang dina samangkya |
nèng ardi Bangun Lêmahbang |
Jamal Jamil aturira |
èngêt kawula angetang ||

61.
Sampun kawandasa dina |
kapriye saiki padha |
sabat-sabatmu pêpakna |
sun arsa nutukkên lampah |
linggar saking ing Lêmahbang |
kabèh padha poyanana |
kang liningan tur sandika |
gya amêpak sabatira ||

62.
Kang samya lurah sangalas |
tan dangu prapta sadaya |
mring masjid lir Jumungahan |
dhinawuhan sadayanya |
yèn Kangjêng Kyagêng samangkya |
karsa linggar sing Lêmahbang |
nulya Kyagêng (m)bantu karsa |
kabèh santri-santri sira ||

Jilid 8 - Kaca : 88

63.
Lah uwis padha kariya |
sun-arsa andon lêlana |
nutukkên paraning karsa |
andum salamêt kewala |
ingkang liningan sadaya |
kèndêl tumungkul tan nabda |
ki guru nambungi nabda |
mring pra sabat kang liningan ||

64.
Lah mara padha matura |
maring Kangjêng Kiagêng samya |
mangkana kang para sabat |
samya umatur prasêtya |
ature samya lênggana |
kawula tan purun tilar |
kêdah tumutur ing tuwan |
manggiha lara lan pêjah ||

65.
Tan nêdya amba suminggah |
sanadyan tan linilanan |
kawula mêksa tut-wuntat |
mangkana aturnya samya |
yata Kyagêng Sèh Mongraga |
ngandika mring Jamil Jamal |
hèh santri ro karsaning wang |
mring tanah nagri Mataram ||

66.
Wus mangkono têlênging tyas |
takonna mring sabatira |
yèn ana kang wus angambah |
ing tanah Sampar-paliyan |
pasisir sapangulonnya |
Ki Jamal nulya tatanya |
mring sabatira sadaya |
samya matur tan uninga ||

67.
Ki Wrêgajati amojar |
manira biyèn wus ninga |
Sèh Mongraga lon ngandika |
iya lakon pirang dina |
têka ing kene Lêmahbang |
Wrêgajati aturira |
apan tigang dalu marga |
manawi lampah lancaran ||

68.
Saking nagri Ngèksiganda |
pan sadalu margi prapta |
Sèh Mongraga angandika |
yèn mangkono Jamil Jamal |
mêngko ing latri kewala |
sun-linggar saking Lêmahbang |
dene sabat-sabatira |
ya sakadare priyangga ||

69.
Sêthithik sanadyan kathah |
jalwèstri anom myang tuwa |
kon dandan saiki padha |
ing mêngko ratri umangkat |
kang liningan tur sandika |
sobat samya lêngur sigra |
mulih dandan sowang-sowang |
tan etang ingkang tinilar ||

70.
Pomahan tandurannira |
kang kuwat kêbo sapinya |
namung sangu kang ginawa |
bumbu bêras lawan arta |
samya-yêg sadayanira |
Sèh Mongraga angandika |
sira pinaring dening Hyang |
sabat dadya kanthinira ||

Jilid 8 - Kaca : 89

436 Kinanthi

1.
Yata wau wayahipun |
bakda ngisa para santri |
sampun samapta sadaya |
santrinya jalu lan èstri |
kang para lurah sangalas |
tan ana kang nêdya kari ||

2.
namung sabat-sabatipun |
kang tumut wontên kang kari |
kathah kang samya nut lampah |
mring Kyagêng Sèh Amongragi |
kathahira winatara |
tigangatus jalu èstri ||

3.
Mangkana Sèh Amongluhung |
anglela dènnira linggih |
mijil saking karobongan |
ingayap santri jalwèsri |
sadaya gawok tumingal |
ing cahyanya Amongragi ||

4.
Awênês jatmika ruruh |
sumilak pasêmon wingit |
jalwèstri tyasnya kakênan |
sumungkêm samya jrih-asih |
toh jiwambêk lara pêjah |
kukuh rêngkuhe anggusti ||

5.
Sèh Mongraga ngandika rum |
mring Ki guru Jamal Jamil |
paran wus samya samapta |
kabèh sanak-sanak santri |
kang padha brangtèng Pangeran |
mrih utamaning ngaurip ||

6.
Ki Jamal Jamil umatur |
katiga Ki Wrêgajati |
punika sampun sadaya |
sakathahing para santri |
angantos karsa-paduka |
umiring tan nêdya kari ||

7.
Ki Agêng malih amuwus |
mring lurah santri sawiji |
hèh Ki Tisnaraga sira |
kariya aywa umiring |
rêksanên patilas-ingwang |
ngimanana santri-santri ||

8.
Jumungah ing masjid agung |
supaya kang kari-kari |
padha sêngsêm ing agama |
lan saturunnira benjing |
ajênêng nganggowa rana |
nak-putumu ing Lêmahbrit ||

9.
Kamituwaning ing Bangun |
poma aja walang-ati |
kang liningan saha sêmbah |
mring guru ingkang ginusti |
mênggah-mênggah Tisnaraga |
sêdyamba tan nêdya kari ||

10.
Pan ajrih wêwalêripun |
Ki Agêng Sèh Amongragi |
umatur salurahira |
yèn parêng dalêm lilani |
tumutur saparan tuwan |
pêjah gêsang atut-wuri ||

Jilid 8 - Kaca : 90

11.
Sèh Mongraga alon muwus |
ya wus suntrima sirèki |
lamun ana kajatira |
nusula kewala bêcik |
yèn wus tamtu ing (ng)gwaningwang |
prapta-a ing Wanagiri ||

12.
Kang sinung ngling nêmbah matur |
sandika tan walang-ati |
ngling malih mring Jamil Jamal |
katri lan Ki Wrêgajati |
lah mara payo Bismilah |
umangkat kang nglalana nis ||

13.
Sapa kang wus wruhing laku |
anggrêmanana ing margi |
sigra nuduh Jamil Jamal |
marang santrine kêkalih |
Ragajati Jatiraga |
pinatah lumakwèng ngarsi ||

14.
Adan mangkat Sèh Mongluhung |
saking dhusun ing Lêmahbrit |
ingiring santrinya kathah |
margi nut kêndhiting ardi |
(n)dulur lampah sêsêmutan |
sadaya sami adhikir ||

15.
Tan rêmpêg sakadaripun |
dhikir sasênênge muni |
ririh bawane wong kathah |
gumêr lir gêdhor kang siti |
antara pitung pambalang |
ulure ingkang lumaris ||

16.
Wus kapungkur ardi Bangun |
tidhêm kayon samya tis-tis |
tan ana angin sumrabat |
anjêgrêg dalan kasisir |
kadya gêgêtun sungkawa |
wêwêngkon wukir Bangun gring ||

17.
Nir kêkênyêpira samun |
ardi Bangun lir ngêmasi |
kanisan suksma sakala |
singsal sasananing urip |
lir dyah kapugutan trêsna |
anjêtung sèsining wukir ||

18.
Kadya bela atumutur |
mring sang andon lêlana nis |
kup-angkupan munyêng wrêksa |
lir panjriting kang rarya lit |
kêlayu nguwuh sudarma |
sinauran ing kêdhasih ||

19.
Angalik-alik mlas-ayun |
lir dyah angoso ing siwi |
wis cêp mênênga ywa beka |
tan kêna sira-klayoni |
sêpuluh milu-milu-a |
wus tan sira tan tinolih ||

20.
Dolana bikiran tandhu |
lir sunu kang saya nangis |
têkèk nèng gawok sru munya |
lir mêdèni lare budi |
bangkong munya nèng pangrongan |
kadya kakine ngaruhi ||